Odliczenie VAT od inwestycji. Działalność opodatkowana i zwolniona

Ustalenie prawa do odliczenia VAT - czynności opodatkowane i zwolnione

Podstawowym prawem podatnika jest możliwość obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, co wynika z art. 86 ust 1 ustawy o podatku od towarów i usług(zwana dalej ustawą), z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Kwota podatku naliczonego to nic innego  jak suma kwot podatku określonego w otrzymanych fakturach dokumentujących nabycie towarów i usług, czy też potwierdzających dokonanie zaliczki. Aby przysługiwało nam prawo do odliczenia, nabyte towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. A contrario, jeśli wykonujemy wyłącznie czynności zwolnione z opodatkowania lub w ogóle niepodlegające opodatkowaniu, prawo takie nam nie przysługuje. Dodatkowym warunkiem uprawniającym do dokonania odliczenia podatku z otrzymanych faktur jest brak wystąpienia jakiejkolwiek przesłanki zawartej w art. 88 ustawy.

W praktyce występuje wiele podmiotów realizujących czynności zarówno podlegające opodatkowaniu, jak i czynności zwolnione z opodatkowania.

Wskazówek o sposobie postępowania w takich przypadkach dostarcza nam art. 90 ust 1 ustawy, zgodnie z którym (...) podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Konsekwencją wynikającą z przywołanego przepisu jest alokowanie podatku naliczonego wynikającego z otrzymanych faktur, odrębnie do działalności opodatkowanej i odrębnie do działalności zwolnionej z opodatkowania (co w tym przypadku oznacza brak prawa do odliczenia podatku). Jednak rzeczywistość gospodarcza nie jest tak prosta i bardzo często pojawia się szereg czynności realizowanych przez przedsiębiorców, które służą zarówno czynnościom opodatkowanym, jak i czynnościom zwolnionym. W takich przypadkach ustawodawca w art. 90 ust 2 wskazuje, że jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w ust. 1, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego (…). Konsekwencją tego jest ustalenie tzw. współczynnika proporcji, za pomocą którego będziemy mogli przyporządkować kwotę podatku naliczonego do działalności opodatkowanej (kwestię pre-współczynnika ustalanego dla działalności niepodlegającej opodatkowaniu pomijamy).

Odliczenie VAT a realizacja inwestycji

W sytuacji, kiedy realizujemy większe przedsięwzięcie, jak np. budowa nowego budynku, czy też konstrukcja maszyny, zobowiązani jesteśmy przed rozpoczęciem jego realizacji określić, do jakiego rodzaju działalności będzie ono przeznaczone:

- w sytuacji, wykorzystania inwestycji wyłącznie do działalności opodatkowanej - mamy prawo do odliczenia podatku VAT,

- w sytuacji, wykorzystania inwestycji wyłącznie do działalności zwolnionej – prawo do odliczenia nam nie przysługuje,

- w sytuacji wykorzystania inwestycji zarówno do działalności opodatkowanej, jak i zwolnionej – prawo do odliczenia przysługuje na podstawie ustalonego współczynnika proporcji.

Poprawność takiego sposobu postępowania potwierdza indywidualna interpretacja z 29 grudnia 2020 r. (0111-KDIB3-3.4012.649.2020.1.JSU). Przedmiotem sprawy było odliczenie podatku naliczonego związanego z realizacją przez Gminę kompleksu turystyczno-rekreacyjnego, który zdaniem Gminy już w momencie realizacji projektu, jak również po jego zakończeniu będzie służył wyłącznie do działalności niepodlegającej opodatkowaniu. Zdaniem Organu, podejście takie należało uznać za prawidłowe argumentująco to następująco: „podstawowym warunkiem, którego spełnienie należy analizować w aspekcie prawa do odliczenia podatku VAT jest związek planowanych nabyć towarów i usług ze sprzedażą uprawniającą do dokonywania takiego odliczenia, czyli sprzedażą generującą podatek należny. W omawianej sprawie związek taki nie wystąpi, gdyż – jak wskazał Wnioskodawca – kompleks nie będzie służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług”.

Należy zauważyć, że w przedmiotowej interpretacji mowa jest o działalności niepodlegającej opodatkowaniu, co jednak nie zmienia faktu, że powyższy sposób postępowania należy odnieść również do podatników realizujących działalność w zakresie działalności zwolnionej i podlegającej opodatkowaniu.

Kolejną kwestią związaną z realizacją danej inwestycji jest zmiana jego przeznaczania, tzn. możemy podjąć decyzję, że realizowana inwestycja nie będzie już wykorzystywana do działalności zwolnionej, lecz opodatkowanej, czy też zamiast wykorzystywać ją do działalności opodatkowanej, zaczniemy wykorzystywać ją tylko i wyłącznie do działalności zwolnionej. Możemy podjąć również decyzję o wykorzystaniu danej inwestycji do działalności mieszanej.

Korekta VAT przy zmianie przeznaczenia inwestycji

Jeżeli takie decyzje zostaną podjęte po przyjęciu środka trwałego do używania, należy kierować się art. 91 ust.7 ustawy na mocy którego podatnik koryguje kwotę podatku naliczonego, w sytuacji gdy miał prawo do obniżenia kwot podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usługi i dokonał takiego obniżenia, albo nie miał takiego prawa, a następnie zmieniło się prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tego towaru lub usługi.

W sytuacji konieczności dokonania takiej korekty w stosunku do środków trwałych, czy też wartości niematerialnych i prawnych o wartości powyżej 15 tys. zł (art. 91 ust 7a), podatnik musi brać pod uwagę okres przez jaki dokonuje się takiej korekty. Mowa o tym w art. 91 ust 2 ustawy, który to stanowi, że „w przypadku towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nabywcy, z wyłączeniem tych, których wartość początkowa nie przekracza 15.000 zł, korekty, o której mowa w ust. 1, podatnik dokonuje w ciągu 5 kolejnych lat, a w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów - w ciągu 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania. Roczna korekta w przypadku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, dotyczy jednej piątej, a w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów - jednej dziesiątej kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu.” W przypadku środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych o wartości poniżej 15 tys. zł, korekty dokonuje się po zakończeniu roku oddania ich do używania.

Odnosząc powyższe regulacje do rozważanego tematu zmiany przeznaczenia środka trwałego, korekty podatku naliczonego należałoby dokonać w pierwszej deklaracji składanej po roku, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia. Jeżeli w przypadku środka trwałego, nieruchomości, minął okres korekty tj. odpowiednio 5 i 10 lat to korekta taka nie jest wymagana. W przeciwnym wypadku korekty dokonujemy w wysokości jednej piątej lub jednej dziesiątej kwoty podatku naliczonego, za lata pozostałe do okresu korekty.

Przykład

Podatnik realizował budowę budynku z myślą o przeznaczeniu go na nowe pomieszczenia biurowe. W związku z powyższym odliczył od poniesionych nakładów 100 tys. zł  VAT. Po przyjęciu budynku do używania jako nowy środek trwały w lipcu 2020 r. podjęto decyzję o przeznaczeniu go pod wynajem mieszkań osobom fizycznym, korzystając tym samym ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust.1 pkt 36. Podatnik zobowiązany więc będzie do 10 letniej korekty podatku wcześniej odliczonego, co roku począwszy od stycznia 2021 r. w kwocie 10 tys. zł (1/10 kwoty odliczonego VAT). W każdym z kolejnych lat korekty, dojdzie do zmniejszenia kwoty podatku VAT:

Podatnicy, którzy realizują inwestycję, nadając jej określone przeznaczenie mogą wcześniej podjętą decyzję zmienić. Bardzo często czas potrzebny na realizację przedsięwzięcia wynosi kilka lat, co w dobie szybkich zmian gospodarczych i legislacyjnych może prowadzić do konieczności wykorzystania inwestycji do działalności zwolnionej, zamiast opodatkowanej. W takich sytuacjach należy brać pod uwagę regulacje zawarte w art. 91 ust 8 w związku z art. 91 ust 7d.

Jeżeli podatnik zamierzał wykorzystać inwestycje do działalności opodatkowanej, a co za tym idzie odliczał podatek naliczony od poczynionych zakupów, a w następstwie zmiany warunków gospodarczych zdecydował się na zupełnie inne wykorzystanie, które będzie wiązać się wyłącznie z działalnością zwolnioną np. najem mieszkań na rzecz osób fizycznych, należałoby w miesiącu podjęcia takiej decyzji skorygować jednorazowo odliczoną wcześniej kwotę podatku VAT. Stanowisko takie zaprezentowane zostało w indywidualnej interpretacji z 25 maja 2018 r. (0114- KDIP1-2.4012.114.2018. 1.JŻ), jak również z 26 czerwca 2018 r. (0112-KDIL2-1.4012.201.2018.2.MK), gdzie organ jednoznacznie orzekł, że zmiana przeznaczenia realizowanej inwestycji jeszcze przed oddaniem jej do użytkowania prowadzi do jednorazowej korekty podatku VAT.

Przykład

Podatnik prowadził budowę budynku z myślą o przeznaczeniu go na wynajem pomieszczeń biurowych firmom. W związku z powyższym odliczył od poniesionych nakładów 100 tys. zł  VAT. Zanim inwestycja została przyjęta jako kompletny środek trwały, podatnik zdecydował się w grudniu 2020 r. rozszerzyć zakres działalności i świadczyć usługi medyczne. Przeznaczony budynek będzie pełnił funkcję placówki medycznej służący wyłącznie działalności zwolnionej. Zgodnie z powyższym w grudniu podatnik będzie zobowiązanych jednorazowo skorygować wcześniej odliczony VAT, tym samym zmniejszając w deklaracji grudniowej kwotę podatku VAT o 100 tys. zł. Korekta ta będzie wykazana w polu 44 części deklaracyjnej nowego pliku JPK V7M.

Rafał Niszczak
Doradca podatkowy – nr wpisu 12905, księgowy