Odpowiedzialność solidarna uregulowana w Kodeksie Cywilnym
O odpowiedzialności solidarnej dłużnika stanowi art. 366 ust.1 Kodeksu cywilnego kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).
Ów przepis prawny wychodzi naprzeciw wierzycielom, którzy nie muszą dochodzić swoich świadczeń od wszystkich dłużników łącznie, lecz mogą tego dokonać także wobec niektórych z nich, jak również od każdego dłużnika z osobna.
Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Odpowiedzialność solidarna w VAT pełnomocnika
Od 1 stycznia 2017 roku w związku z nowelizacją ustawy o podatku od towarów i usług pełnomocnik podatnika może odpowiadać z nim solidarnie za zobowiązania w VAT. Określa to art.96 ust.4b i 4c tejże ustawy. W przypadku zarejestrowania podatnika, którego zgłoszenie rejestracyjne zostało złożone przez pełnomocnika, pełnomocnik odpowiada solidarnie wraz z zarejestrowanym podatnikiem do kwoty 500 000 zł za zaległości podatkowe podatnika powstałe z tytułu czynności wykonanych w ciągu 6 miesięcy od dnia zarejestrowania podatnika jako podatnika VAT czynnego.
Co to oznacza? Jeżeli pełnomocnik podatnika złoży VAT-R w jego imieniu, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności solidarnej ze swoim klientem. Jednak tylko w ograniczonym czasie. Odpowiedzialność solidarna w takim przypadku dotyczy czynności, które są podejmowane w ciągu pół roku od dnia rejestracji oraz do kwoty 500 000 zł. Warto zwrócić uwagę również, że pełnomocnik nie będzie ponosił odpowiedzialności solidarnej w momencie, kiedy zaległości podatkowe klienta nie wiązały się z uczestnictwem podatnika w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej.
Podsumowując, pełnomocnik, który nie złożył w imieniu swojego klienta zgłoszenia rejestracyjnego VAT, nie będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za zobowiązania swojego klienta. Stanowi o tym również art.117c Ordynacji podatkowej.
Przykład: Co do zasady pełnomocnik składający deklarację VAT-R nie odpowiada za zaległości podatkowe klienta. Odpowie razem z nim, jeżeli nierzetelne czynności podatnika, które były nastawione na osiągnięcie korzyści majątkowych, zostały dokonane w ciągu 6 miesięcy od dnia rejestracji. W takim wypadku granicą odpowiedzialności pełnomocnika jest 500.000zł.
Odpowiedzialność solidarna nabywcy
W obecnym stanie prawnym nabywca towaru odpowiada solidarnie z dostawcą za zobowiązania w podatku VAT, jeżeli
- dokonuje zakupu towarów z załącznika nr 13 do ustawy o VAT o wartości netto przekraczającej 50 000 zł w danym miesiącu od jednego kontrahenta,
- nabywca wiedział lub mógł wiedzieć, że całość lub część podatku przypadająca na rzecz zakupionych towarów z załącznika nr 13 nie zostanie odprowadzona do urzędu skarbowego.
Jednak odpowiedzialność nabywcy może być wyłączona. Dzieje się tak między innymi w przypadku, kiedy nabywca wykaże, że okoliczności wymienione w art.105 ust.2 ustawy o VAT nie miały wpływu na niezapłacenie podatku. Zakup towaru po cenie niższej niż rynkowa nie musi się wiązać z nierzetelnym rozliczeniem podatkowym dostawcy. Rabat najczęściej jest konsekwencją wysokiej konkurencji w danym sektorze oraz chęcią pozyskania klienta, co jest standardowym mechanizmem handlowym.
Potwierdza to Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w piśmie z 7 stycznia 2014r. ILPP5/443-214/13-2/KG Zwrócić jednak należy uwagę na fakt, że nie będzie podstaw do zastosowania odpowiedzialności, jeżeli np. niska cena zastosowana w danej transakcjijest wynikiem przyznanego nabywcy stosowanego w praktyce handlowej rabatu. Podatnik w celu ochrony swoich interesów powinien dochować należytej staranności w doborze kontrahentów oraz warunków na jakich zawiera transakcje.
Co się zmieni od 1 listopada 2019 r.
Zgodnie z ustawą z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (podpisaną przez Prezydenta RP 29 sierpnia 2019 roku) ulega m.in. zmianie art. 105a w ustawie o podatku od towarów i usług.
W nowym brzmieniu ma on postać: „Podatnik, o którym mowa w art. 15, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz, jeżeli w momencie dokonania tej dostawy podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała 14 kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.”
Co to oznacza? Że tym samym nie ma żadnego limitu dla nabywanych towarów, które znajdują się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, a nabywca będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności za niewpłaconą kwotę podatku VAT.
Co znajduje się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT?
W katalogu towarów i usług, o których mowa m.in. w art. 150a znajduje się szereg towarów i usług wrażliwych, jednak także takie, które na co dzień statystyczni Polacy nabywają, np. komputery, telefony dla sieci komórkowych, aparaty fotograficzne i wiele innych.
Jak będzie traktowany podatnik, który przypuszcza, że kwota podatku nie zostanie wpłacona do urzędu skarbowego? Tu znów pojawia się szeroka furtka dla decyzji wydawanych przez organy podatkowe, a także orzecznictwa sądów, gdyż pojawi się zdecydowanie otwarta przestrzeń dla stwierdzania czy podatnik mógł przypuszczać, że podatek nie zostanie zapłacony, a patrząc na trend organów podatkowych, pojawi się zapewne odniesienie do należytej staranności podczas weryfikowania swoich przypuszczeń.
Likwidacja kaucji gwarancyjnej?
Od dnia 1 listopada 2019 roku planuje się także likwidację kaucji gwarancyjnej, która dotychczas mogła być składana przez dostawców towarów i usług, aby uchronić odpowiedzialność nabywców. Znowelizowane przepisy ustawy o VAT likwidują tę możliwość, zatem nie będzie już prawnej ochrony nabywców przed odpowiedzialnością solidarną.
Split payment a solidarna odpowiedzialność
Zgodnie z art. 108c ust.1 ustawy o VAT nie stosuje się przepisów art. 105a ustawy o VAT „ do wysokości odpowiadającej kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury, zapłaconej z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności”. Jednakże w przypadku, kiedy podatnik, który zapłacił fakturę, ale posiadał wiedzę m.in. o tym, że została wystawiona przed podmiot nieistniejący, lub stwierdzała czynności które nie zostały dokonane lub kwoty niezgodne z rzeczywistością zwolnienie z odpowiedzialności solidarnej, o którym mowa w art. 108c, nie ma zastosowania.
Należy dodatkowo pamiętać, iż płatność z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności jest możliwa jedynie w przypadku przelewu bankowego, zatem nie ma opcji, aby dokonując płatności kartą debetową, czy gotówką dokonano jej z zastosowaniem tego mechanizmu. W takich przypadkach zatem nie będzie można skorzystać ze zwolnienia z art. 108c ustawy o VAT, a więc podlegać się będzie pod odpowiedzialność solidarną nabywcy razem z dostawcą towarów z załącznika nr 15 do ustawy.
Monika M. Brzostowska, Patrycja Kubiesa, Kancelaria podatkowa KiB