Rozpatrzmy tą kwestię na następującym przykładzie.
Zatrudniony przez Spółkę pracownik uszkodził sprzęt u klienta, na rzecz którego wykonywane były usługi budowlane. Ze szkody został sporządzony protokół.
Sprzęt stanowi własność klienta. Klient wynajął firmę, która dokonała naprawy sprzętu. Koszt usługi został następnie przez klienta zrefakturowany na Spółkę.
Jednocześnie w związku z faktem, że sprzęt był ubezpieczony klient zgłosił szkodę do ubezpieczyciela. Ubezpieczyciel pokrył część kwoty netto przekazując tą należność bezpośrednio do poszkodowanego klienta. Pozostałą część kwoty netto (niezapłaconą przez ubezpieczyciela) zapłaciła klientowi Spółka. Czy strony postąpiły w sposób prawidłowy?
Odpowiedź jest uzależniona od rodzaju porozumienia jakie strony zawrą pomiędzy sobą.
Odszkodowanie
Jeżeli strony ustalą, że Spółka - jako podmiot zatrudniający pracownika, który wyrządził szkodę w mieniu klienta – zobowiązana jest do pokrycia szkody, wówczas kwota, którą musi zapłacić na rzecz klienta jest w istocie odszkodowaniem za szkodę wyrządzoną na cudzym mieniu.
POLECAMY: Ustawa o VAT
Wskazana kwalifikacja prowadzi zaś do wniosku, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które jest poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawą o VAT).
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega bowiem odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski. Odszkodowania nie zostały wymienione wprost w tym katalogu. Nie można ich też uznać za wynagrodzenie za świadczenie usługi.
Definicja świadczenia usług znajduje się w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, który stanowi, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (…). Definicja zawarta ta jest wprawdzie szeroka. Jednakże obejmuje jedynie sytuacje, w których pomiędzy stronami występuje zawsze pewne wzajemne świadczenie.
Pojęcie świadczenia nie zostało zdefiniowane na gruncie ustawy o VAT. Konieczne jest zatem odwołanie się do przepisów Kodeksu cywilnego (dalej kc). Zgodnie z art. 353 § 1 kc, zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
Zobacz także: Co zmieniło się w VAT od 1 lipca 2011 r.?
Aby zatem można było mówić o świadczeniu (w konsekwencji czynności opodatkowanej podatkiem VAT) musi istnieć stosunek prawny, w związku z którym jedna strona jest zobowiązana do świadczenia na rzecz drugiej strony.
Jednocześnie, takie świadczenie powinno być wykonane w zamian za wynagrodzenie. Istotny jest tutaj bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a wynagrodzeniem, które powinno spełniać funkcję świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę.
W opisanej na wstępie sytuacji, odszkodowanie nie może zostać uznane za wynagrodzenie z tytułu świadczonej przez kontrahenta usługi, gdyż zupełnie inna jest jego funkcja. Odszkodowanie to rekompensata, zadośćuczynienie. Nie jest to zapłata za pewne działanie lub zaniechanie klienta Spółki (świadczoną usługę), ale element umożliwiający kompensację szkody powstałej w wyniku wadliwego działania pracownika Spółki.
W takiej sytuacji kwota jaką Spółka uiściła względem kontrahenta powinna być potraktowana jako odszkodowanie (gdyż stanowi pokrycie kosztów naprawy cudzej rzeczy, która została uszkodzona przez pracownika Spółki). Jednocześnie opisana w przykładzie faktura VAT nie dokumentuje czynności opodatkowanej podatkiem VAT.
POLECAMY: Kiedy przedawnia się roszczenie o naprawienie szkody
Jak natomiast stanowi art. 88 ust 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Zatem, z uwagi na fakt, iż otrzymana przez agencję faktura VAT dotyczy w istocie odszkodowania, które, jak wykazano powyżej, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, Spółka nie posiada uprawnienia do dokonania obniżenia kwoty podatku VAT należnego o kwotę podatku VAT naliczonego we wskazanej fakturze. Kwota jaką obciąża agencję kontrahent winna być udokumentowana księgową notą obciążeniową.
Refaktura
Powyższa kwalifikacja byłaby inna, gdyby strony ustaliły, że Spółka jest zobowiązana do naprawy sprzętu klienta.
Jeżeli powyższego nie uczyni, wówczas klient przywróci mienie do stanu sprzed awarii. Przy czym czynność tą dokona w imieniu własnym, ale na rzecz Spółki. Następnie obciąży Spółkę kosztami nabytej na jej rzecz usługi.
Przy takim ułożeniu stosunków cywilnoprawnych, klient obciążając agencję za opisaną w stanie faktycznym naprawę mógłby wystawić fakturę VAT (refakturę).