Dzierżawa gruntu jest jedną z najbardziej popularnych form władania. Umowy takie często przy tym zawierane są na wiele lat, zaś podmioty korzystające z gruntów wielokrotnie wydzierżawiają go z myślą o inwestowaniu.
Na gruntach wydzierżawianych przedsiębiorcy budują sklepy, powstają stacje benzynowe, budynki mieszkalno - usługowe, kina, magazyny, hale targowe itp.
W praktyce spotkać się więc można z sytuacjami, gdy dotychczasowi wydzierżawiający, którzy ponieśli nakłady na ich wybudowanie, zwracają się do właścicieli gruntów o wykup zabudowanej nieruchomości.
Podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług przy dokonaniu czynności polegającej na przeniesieniu prawa własności nieruchomości zabudowanej na rzecz dotychczasowego dzierżawcy - podatnika podatku VAT, w przypadku, gdy wzniesiony budynek stanowi nakład dzierżawcy, jest jedynie dostawa gruntu.
Wypowiedzenie umowy dzierżawy przez dzierżawcę
Wynika to nie tylko z przepisów ustawy o VAT, ale przede wszystkim regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym.
W myśl art. 693 § 1 K.c., przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Do dzierżawy – stosuje się odpowiednio przepisy o najmie. (art. 694 K.c).
Z zasady superficies solo cedit wynika, że do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania (art. 48 K.c.) Zgodnie z art. 47 § 1 K.c. rzecz, która stała się częścią składową innej rzeczy (rzeczy nadrzędnej), traci samodzielny byt prawny i dzieli losy prawne rzeczy nadrzędnej.
Z punktu widzenia prawa cywilnego właściciel dzierżawionego gruntu jest także właścicielem wzniesionego na nim budynku.
Bez wątpienia zatem przedmiotem sprzedaży objęta jest cała nieruchomość, zarówno grunt, jak i budynek.
Ile zapłacisz PIT przy sprzedaży domu, mieszkania lub działki?
W przypadku, gdy mamy do czynienia z poniesionymi przez dzierżawcę nakładami na wybudowanie budynku zastosowanie znajdzie przepis art. 676 K.c. Z regulacji w nim zawartej wynika, że jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący, w braku odmiennej umowy, może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.
Na podstawie art. 705 K.c., po zakończeniu dzierżawy dzierżawca obowiązany jest w braku odmiennej umowy, zwrócić przedmiot dzierżawy w takim stanie, w jakim powinien się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu dzierżawy.
Roszczenie o zwrot nakładów ulepszających powstaje z chwilą dokonania przez wydzierżawiającego wyboru pomiędzy uprawnieniami z art. 676 K.c., zaś wybór ten możliwy jest dopiero w momencie zwrotu dzierżawionej nieruchomości.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że umowa dzierżawy wygasa z mocy prawa w sytuacji, gdy dochodzi do umowy kupna - sprzedaży dzierżawionego gruntu przez jego dzierżawcę. Zatem nie jest konieczne dla skuteczności nabycia gruntu rozwiązanie umowy dzierżawy.
Skoro zaś nabycie gruntu nie jest związane z wcześniejszym zakończeniem umowy dzierżawy, wydzierżawiający nie posiada roszczeń, o których mowa w art. 676 K. c. Określenie „ulepszenia” z art. 676 Kodeksu cywilnego, dotyczy bowiem nakładów dokonanych przez dzierżawcę, które w chwili zwrotu zwiększają jej użyteczność w stosunku do stanu, w którym rzecz powinna się znajdować zgodnie z art. 675 Kodeksu cywilnego.
Dopiero w momencie faktycznego zwrotu rzeczy, strony są w stanie określić, czy i w jakim zakresie poczynione nakłady zwiększają użyteczność rzeczy.
Sprzedaż nieruchomości, w części dotyczącej budynku, nie spełnia definicji dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o podatku VAT, albowiem prawo do rozporządzania budynkiem jak właściciel, do czasu rozliczenia nakładów, jest po stronie dzierżawcy tj. podmiotu, który wybudował obiekt trwale z gruntem związany.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.
Kierując się więc powyższymi przepisami stwierdzić trzeba, że w omawianym przypadku, podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług będzie wyłącznie wartość gruntu, z wyłączeniem wartości budynku stanowiącego nakład własny dzierżawcy.
Źródło:
Interpretacje Ministra Finansów z :
- 14.03.2011 r. nr ITPP2/443-1315/10/MD
- 07.07.2010 r. nr ILPP1/443-264/10-8/PG
- 19.11.2009 r. nr ILPP1/443-1166/09-03/AW