W dniu 29 stycznia 2015 roku w Krakowie zapadł pierwszy w Polsce wyrok dotyczący podobieństwa dwóch produktów żywnościowych w kontekście opodatkowania konkretną stawką VAT.
W Polsce produkty spożywcze podlegają opodatkowaniu wg 5%, 8% i 23% stawki podatku od towarów i usług. Podstawowe produkty żywnościowe takie jak chleb, nabiał, przetwory mięsne czy produkty zbożowe oraz soki podlegają opodatkowaniu wg stawki 5%. Stawką 8% są objęte wszystkie produkty spożywcze przetworzone. Pozostałe produkty spożywcze podlegają opodatkowaniu wg 23% stawki.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie poddał analizie dwa produkty: napój kakaowy instant oraz rozpuszczalną kawę zbożową.
Fiskus utrzymywał, iż te dwa produkty na tyle różnią się od siebie, że wybór jednego z nich przez konsumenta będzie zależał tylko i wyłącznie od jego osobistych preferencji.
500 pytań o VAT - odpowiedzi z interpretacjami MF
Zdaniem organu nie sposób znaleźć żadnego podobieństwa w przypadku kawy zbożowej i kakao. Produkty te znacząco różnią się od siebie pod względem smaku i aromatu, zaznacza również, że istnieją istotne różnice w składzie obu produktów. W efekcie nie można mówić o naruszeniu zasady neutralności. W związku z tym kakao powinno być opodatkowane stawką podstawową, a nie jak kawa 8% stawką podatku VAT.
Istotą sporu stanowiła więc możliwość zastosowania wobec przywołanych powyżej kawy i kakao obniżonej stawki podatku od towarów i usług w oparciu o przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Istotne znaczenie ma tutaj zasada neutralności podatku od towaru i usług. Różnicowanie stawek w ramach jednej kategorii musi być dokonywane w taki sposób aby tej zasady nie naruszać.
Podstawowym kryterium decydującym o podobieństwie towarów jest ich charakter. TSUE uznał, że w celu ustalenia, czy dwie usługi są podobne należy przede wszystkim uwzględnić punkt widzenia przeciętnego konsumenta. Cechami, które należy uwzględnić przy tej ocenie są skład, smak, funkcja oraz ewentualnie inne właściwości, które mogą wpłynąć na decyzję konsumenta co do wyboru towaru.
Z orzecznictwa TSUE wynika też, że można mówić o podobieństwie danych towarów również wówczas, kiedy dla części konsumentów nie będą one wzajemnie zastępowalne ze względu na smak czy gust.
WSA podał też przykłady wyroków TSUE, w których to jako towary podobne wskazano np. schnaps, akavit oraz inne mocne napoje spirytusowe (wyrok z dnia 27 lutego 1980r., sygnatura akt: C-171-78), koniak oraz whisky (wyrok z dnia 27 lutego 1980r., sygnatura akt: C-168/78), czy lekkie wina oraz piwo (wyrok z dnia 12 lipca 1983r., sygnatura akt: C-170/68). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaznaczył, że podobieństwo towarów jest pojęciem, które należy traktować szeroko. Należy badać, czy zastosowanie produktów jest podobne i porównywalne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził, że kakao i kawa zbożowa nie są identyczne ani w pełni zamienne, ich wybór nie dla każdego konsumenta będzie obojętny ze względu na zapach, smak i upodobania. Jednak w ocenie sądu posiadają one szereg innych cech, które pozwalają je uznać za produkty podobne na gruncie wspólnotowych regulacji podatku od towarów i usług.
Sąd orzekł, że zarówno kakao jak i kawa zbożowa porównywalnie zaspokajają potrzeby konsumentów, są do siebie podobne i nie mogą być odmiennie opodatkowane. Oba produkty to napoje o podobnych walorach. Zaspokajane przez nie potrzeby konsumentów są zbliżone.
Kakao oraz kawa zbożowa z całą pewnością należą do produktów, których wybór nie dla każdego konsumenta będzie obojętny z uwagi na zapach, smak i upodobania. Nie są identyczne ani w pełni zamienne. Jednak szereg innych cech pozwala – w ocenie Sądu – stwierdzić, że należy uznać je za produkty podobne na gruncie wspólnotowych regulacji podatku od towarów i usług.
Oba produkty sprzedawane są w podobnej formie (proszek, będący półproduktem, zamykany w szczelnym opakowaniu) i zazwyczaj oferowane w sprzedaży obok siebie (w tych samych miejscach sklepów). Sposób przyrządzania jest identyczny, wymaga bowiem zalania półproduktu gorącą wodą albo mlekiem. Porównanie składu półproduktów kawy zbożowej i kakao również wskazuje na podobieństwa. W obu znajdują się węglowodany, błonnik i białko. Jednym ze składników kawy zbożowej jest proszek czekoladowy, wytwarzany na bazie kakao. Zaspokajane przez oba te produkty potrzeby konsumentów są zbliżone – oba gotowe napoje są napojami gorącymi, bez teiny czy kofeiny (zatem brak przeciwwskazań związanych z tymi składnikami, np. dla kobiet w ciąży). Dla części konsumentów – choć na pewno nie dla wszystkich – możliwe będzie zastępowanie kakao kawą zbożową i odwrotnie. Część z nich ze względu na preferencje smakowe taką możliwość na pewno odrzuci. Nie może to być jednak argument, stojący na przeszkodzie uznaniu, że produkty są podobne – nawet bowiem wśród konsumentów kakao możliwe są sytuacje, gdy ze względu na osobisty gust różne gatunki, rodzaje kakao (w zależności np. od producenta) nie będą zastępowalne. (z uzasadnienia wyroku WSA w Krakowie z 29 stycznia 2015 r.)
Podsumowując sąd uznał, że kakao i kawa zbożowa są produktami podobnymi w rozumieniu dyrektywy 2006/112. Jeżeli więc przepisy krajowe dokonują zróżnicowania stawek VAT dla towarów podobnych należy je uznać za naruszające zasadę neutralności i sprzeczne z dyrektywą zatem w zaistniałej sytuacji przepisy dyrektywy należy zastosować bezpośrednio i stosować jedną stawkę VAT dla obu tych produktów.
Należy jednak zaznaczyć, że wyrok nie jest prawomocny i prawdopodobnie znajdzie swoje ostateczne rozstrzygnięcie przed NSA.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 29 stycznia 2015 r. (sygn. akt I SA/Kr 1820/14).
Aneta Suchta