W powołanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się do problemu, jaki powstaje przy wystawianiu faktur dla lokatorów mieszkań w budynkach wspólnot mieszkaniowych.
W przedstawionym we wniosku o interpretację podatkową stanie faktycznym, będąca podatnikiem VAT gminna spółka komunalna, wskazała, że na podstawie umowy zawartej z gminą administruje gminne lokale mieszkaniowe.
Zawiera w imieniu gminy umowy najmu, nalicza czynsze i opłaty eksploatacyjne za dostawę wody, ciepła, odbiór ścieków, wywóz nieczystości. Strony umowy najmu odrębnie rozliczają czynsz, a odrębnie opłaty z tytułu mediów.
Spółka zapytała, czy prawidłowo postępuje wystawiając noty obciążeniowe za opłaty związane z dostarczeniem do lokalu mieszkaniowego wody, ciepła itp. dla najemcy lokalu traktując tę czynność jako zwrot wyłożonych środków pieniężnych.
Sprawa trafiła do NSA, który stwierdził, że w orzecznictwie ukształtowany jest pogląd, iż w przypadku wydatków dotyczących zakupu mediów wspólnota występuje praktycznie jako pośrednik między dostawcami, a odbiorcami.
Dlatego należy rozróżnić wydatki ponoszone przez właściciela związane z odrębną własnością lokalu, od wydatków z tytułu uczestnictwa w kosztach zarządu nieruchomości wspólnej, takich jak:
- wydatki na remonty i bieżącą konserwację,
- opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody w części dotyczącej nieruchomości wspólnej,
- opłaty za antenę zbiorczą i windę, ubezpieczenia,
- podatki i inne opłaty publicznoprawne (chyba że są pokrywane bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali),
- wydatki na utrzymanie porządku i czystości,
- wynagrodzenie członków zarządu lub zarządcy.
W przypadku wydatków ponoszonych przez właściciela związanych z utrzymaniem jego lokalu, a dotyczących tzw. mediów, zarządca wspólnoty w zakresie dostawy mediów do poszczególnych lokali występuje jako pośrednik między dostawcami i odbiorcami. Nabywcą finalnym towarów i usług - wody, ogrzewania, odprowadzania ścieków itp. i służących zaspokojeniu indywidualnych potrzeb wspólnoty - jest nie wspólnota, a każdy z jej członków osobno.
W takim przypadku każdy jej członek jako konsument nabywa od wspólnoty jako podatnika VAT towar lub usługę nabyte przez wspólnotę od innego podatnika.
Zatem zakup przez wspólnotę usług dotyczących tzw. mediów i służących zaspokajaniu indywidualnych potrzeb każdego z członków wspólnoty powinien być refakturowany na członków wspólnoty ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z ustawy o podatku od towarów i usług. Wspólnota winna dokumentować sprzedaż wystawiając fakturę VAT nabywcom towarów i usług.
Natomiast wspólnota nie może wystawiać faktur VAT dla najemców lokali od ich właściciela, ponieważ w tym przypadku nabywcą usług od wspólnoty nie jest najemca tego lokalu, lecz jego właściciel.
NSA stwierdził, że w tego typu sytuacjach występuje łańcuszek, ciąg dostaw, a w przypadku występowania łańcucha dostaw towarów i świadczenia usług podmioty pośredniczące obowiązane są do refakturowania.
VAT 2011 - wszystkie zmiany od 1 stycznia
Odwołując się do ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego stwierdził, że w stosunkach najmu oprócz czynszu wynajmujący może pobierać jedynie opłaty eksploatacyjne niezależne od właściciela, tj. opłaty za dostawy do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych.
Podwójne opodatkowanie VAT przy dostawie mediów
Polecamy: serwis Podatki osobiste
Nawiązując w tym zakresie do ustawy o podatku VAT stwierdził, że ustawa nie sprzeciwia się wliczaniu w cenę usługi najmu tych innych opłat jeśli strony tak postanowią. Wtedy dostawa towarów i usług nie będzie traktowana jako odrębne świadczenie, lecz jako czynność w ramach świadczenia zasadniczego w konsekwencji z zastosowaniem do całości stawki podatku właściwej dla tegoż świadczenia zasadniczego.
Sąd stwierdził, że dostawa np. mediów nie jest czynnością samą w sobie, lecz następuje w przypadku wynajmu lokali mieszkalnych tylko w przypadku świadczenia usługi najmu tych lokali. Tam, gdzie nie jest możliwe zawarcie umowy bezpośrednio z dostawcą (np. brak wodomierzy w poszczególnych lokalach i rozliczanie według ilości osób zamieszkujących), usługę tę tym bardziej można określić jako pomocniczą w stosunku do najmu.
Jednakże w przypadku, jak opisany we wniosku, kiedy odrębnie pobierany jest czynsz, a odrębnie należności za media, co przy przyjęciu, że zarówno wspólnota jak i wnioskująca spółka są podatnikami VAT, zobowiązuje je do wystawiania faktur (refaktur), o ile podmioty te nie są zwolnione z tego podatku.
NSA podkreślił, że bycie podatnikiem VAT, opodatkowanie danej wykonanej czynności, nie może zależeć od okoliczności faktycznych jakimi są w niniejszej sprawie to, że wspólnota jest podatnikiem zwolnionym z uwagi na wysokość obrotu oraz trudności w wystawianiu przez spółkę faktur VAT z uwagi na różne okresy rozliczeniowe czynszu i mediów.
Mimo określonego faktycznego i prawnego powiązania pomiędzy wspólnotą i jej członkiem, w sensie gospodarczym i podatkowym można powiedzieć, że jest to dwóch kontrahentów działających na rynku i w interesie członka wspólnoty jest, aby sama wspólnota była podatnikiem VAT nie korzystającym ze zwolnienia, jeżeli czynności dostawy towarów i usług rozliczane są odrębnie od czynszu.
W przypadku gdy podstawa opodatkowania usługi najmu obejmuje czynsz i opłatę za media, obowiązek podatkowy (i obowiązek wystawienia faktury) z tego tytułu powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty czynszu, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze.
Nie wyklucza to możliwości korygowania czynszowych rozliczeń okresowych w zależności od terminu płatności poszczególnych opłat eksploatacyjnych towarzyszących usłudze najmu.
Jeżeli natomiast opłaty eksploatacyjne towarzyszące usłudze najmu rozliczane są na podstawie zawartej umowy odrębnie od czynszu najmu, obowiązek podatkowy (wystawienia faktury) z ich tytułu powstaje z upływem terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z ich tytułu.