Przepisy prawa autorskiego w Polsce dopuszczają możliwość kopiowania utworów na własny użytek i nie wymaga to zgody autora ani konieczności uiszczania na jego konto żadnych opłat. Prawo przewiduje jednak z tego tytułu rekompensatę dla wykonawców i wydawców w postaci tzw. opłaty reprograficznej, którą zobowiązani są uiszczać producenci i importerzy urządzeń i nośników, które umożliwiają kopiowanie utworów.
Chodzi np. o kserokopiarki, skanery, czyste płyty CD, na które można coś nagrać, itp. Opłaty uiszczane są na konto organizacji zbiorowego zarządzania i stanowią 3 proc. kwoty należnej od sprzedaży sprzętu. Uzyskana kwota dzielona jest pomiędzy poszczególne organizacje zbiorowego zarządzania i przekazywana na rzecz wykonawców i wydawców. W praktyce koszt zapłaty reprograficznej ponoszą jednak konsumenci, bo wliczona jest ona do ceny produktu.
Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP w Warszawie, które jest organizacją uprawnioną do pobierania tego typu opłat, wystąpiło do ministra finansów o zajęcie stanowiska w kwestii tego, czy opłaty reprograficzne podlegają VAT. Stowarzyszenie uznało, że nie świadczy ono na rzecz producentów i importerów urządzeń i nośników usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, więc pobierane opłaty nie powinny podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Minister finansów uznał jednak to stanowisko za nieprawidłowe i w interpretacji indywidualnej wskazał, że kwoty pobierane przez SAWP stanowią zapłatę za korzystanie z praw autorskich lub praw pokrewnych związanych ze sprzedażą sprzętu do powielania i utrwalania utworów, więc należy je uznać za wynagrodzenie za usługi świadczone przez autorów lub wydawców i obłożyć podatkiem.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Sprawa ostatecznie trafiła do Trybunału Sprawiedliwości UE w Luksemburgu. W wydanym w środę wyroku unijny trybunał przypomina, że „świadczenie usług jest dokonywane odpłatnie w rozumieniu dyrektywy VAT tylko wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi faktyczne odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy”.
W tej sytuacji trudno twierdzić, że artyści lub wydawcy świadczą jakiekolwiek płatne usługi, w rozumieniu przepisów o VAT, na zlecenie producentów bądź importerów sprzętu i że czerpią z tego zyski. Przeciwnie, obowiązek uiszczania opłat reprograficznych został nałożony na tych producentów i importerów na podstawie prawa krajowego, które określa też wysokość opłat. Co więcej, z przepisów wynika, że opłaty te mają na celu finansowanie godziwej rekompensaty na rzecz wykonawców. Godziwa rekompensata nie może zaś zostać uznana za wzajemną usługę, ale jest raczej formą odszkodowania za straty, jakie ponoszą autorzy z tytułu kopiowania ich utworów.
Biorąc to pod uwagę Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że opłaty reprograficzne pozostają poza zasięgiem dyrektywy VAT.
Z Brukseli Jowita Kiwnik Pargana (PAP)
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej(ósma izba) z dnia 18 stycznia 2017 r., w sprawie C‑37/16, Minister Finansów przeciwko Stowarzyszeniu Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP (SAWP) przy udziale: Prokuratury Generalnej, Stowarzyszenia Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych Kopipol, Stowarzyszenia Autorów i Wydawców Copyright Polska.
Sentencja wyroku:
Dyrektywę Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienioną dyrektywą Rady 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010 r., należy interpretować w ten sposób, że podmioty praw do zwielokrotniania nie świadczą usług w rozumieniu tej dyrektywy na rzecz producentów i importerów czystych nośników oraz urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania, od których organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi pobierają na rzecz tych podmiotów, ale we własnym imieniu, opłaty od sprzedaży tych urządzeń i nośników.