Sposoby przyciągnięcia klientów
W związku z tym, że obowiązujące przepisy nie zawierają definicji pojęć: rabat, opust, skonto, premia, należy w tym zakresie posiłkować się definicją określoną w Słowniku języka polskiego. Zgodnie z definicjami słownikowymi:
• rabat – to zniżka, ustępstwo procentowe od ustalonych cen towaru, głównie na rzecz nabywców płacących gotówką, kupujących dużą ilość towaru jednorazowo lub w określonym czasie,
• skonto – to zniżka ceny towaru objętego sprzedażą kredytową albo ratalną, udzielona nabywcy płacącemu gotówką,
• opust – to zniżka ceny kupna, przyznawana nabywcy przez sprzedawcę (zwykle przy zakupach hurtowych),
• bonifikata – to zniżka od ustalonej ceny towaru, zwłaszcza jako forma odszkodowania za poniesioną stratę.
Praktyka gospodarcza wypracowana przez przedsiębiorców daje możliwości wyróżnienia kilku rodzajów udogodnień dla kontrahentów. Pierwszym z nich jest obniżenie ceny przed dokonaniem zakupu lub dopiero w momencie jego dokonywania. W takiej sytuacji sprzedawca sprzedaje towar już po obniżonej cenie. W przypadku tak udzielonego rabatu nie powstaje konieczność skorygowania wystawionej faktury, gdyż na pierwotnej fakturze ujęto już obniżone ceny.
Drugim sposobem jest udzielenie rabatu już po dokonaniu sprzedaży. I właśnie wówczas zachodzi konieczność wystawienia faktury korygującej oraz dokonanie odpowiednich zapisów w ewidencji.
Udzielanie premii pieniężnej to trzeci ze sposobów wynagradzania kupujących, nie jest to jednak rabat w ścisłym tego słowa znaczenia. Ponadto przedsiębiorcy stosują również system nagród towarowych, tzw. rabat towarowy, polegający na tym, że sprzedawca wydaje więcej towaru w stosunku do ilości zamówionej. Nadwyżka towarów nie jest objęta ceną i w zasadzie należy ją traktować jako nieodpłatne przekazanie towarów.
Biorąc pod uwagę powyższe, chcąc jak najpełniej przedstawić zagadnienie rabatów mające wpływ na wysokość podstawy opodatkowania i specyficzny sposób księgowania skupiono się w zasadzie na rabatach udzielonych po realizacji sprzedaży.
Rabat od wcześniej zrealizowanych dostaw
W przypadku gdy rabat został udzielony od wartości wcześniej zrealizowanych dostaw towarów lub usług, udokumentowanych fakturami VAT i nie jest przeznaczony na pokrycie kosztów napraw z tytułu udzielonej gwarancji lub rękojmi, księgowanie operacji będzie następujące:
A. W księgach rachunkowych sprzedawcy udzielającego rabatu:
1. Dane wynikające z faktury korygującej potwierdzającej udzielenie rabatu (której odbiór został potwierdzony przez nabywcę):
Wn konto „Sprzedaż towarów” (korekta przychodu ze sprzedaży według cen sprzedaży netto) oraz Wn konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego” (VAT należny według obowiązujących stawek opodatkowania) / Ma konto „Rozrachunki z odbiorcami” (razem kwota zmniejszająca należność od nabywcy),
2. Udzielenie rabatów, jako opustów z cen wcześniej zafakturowanej sprzedaży towarów, nie powoduje korekty kosztów w postaci wartości sprzedanych towarów objętych fakturami VAT, których korekta dotyczy, bowiem w wyniku udzielonego rabatu następuje jedynie zmniejszenie przychodu ze sprzedaży (księgowane w sposób podany w pkt 1).
B. W księgach rachunkowych nabywcy otrzymującego rabat:
1. Dane wynikające z faktury korygującej potwierdzającej udzielenie rabatu (uwzględnia się w rozliczeniu za miesiąc, w którym tę fakturę otrzymano):
Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” (razem korekta zmniejszająca zobowiązanie obciążająca sprzedawcę) / Ma konto „Rozliczenie zakupu” (wartość zakupionych towarów lub usług w cenach zakupu) oraz Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” (VAT naliczony według obowiązujących stawek opodatkowania),
2. Rozliczenie udzielonego rabatu:
a) w razie gdy udzielony rabat dotyczy towarów już sprzedanych dalej (kwota równa wielkości z punktu 1):
Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”,
b) w razie gdy udzielony rabat dotyczy towarów znajdujących się jeszcze w zapasie, można go zarachować jako obniżkę cen towarów, zmniejszając ich wartość na koncie „Towary” lub jako odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych towarów z tytułu marży (Ma konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”), zapisem:
Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Towary” (albo konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”, które po sprzedaży towarów zostaną zarachowane: Wn konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” / Ma konto „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu”).
Rabat udzielony na naprawy gwarancyjne
W przypadku gdy rabat został udzielony z przeznaczeniem na pokrycie napraw gwarancyjnych w związku z przyjęciem przez nabywcę obowiązków gwaranta, kwota udzielonego rabatu w księgach rachunkowych sprzedawcy, który udzielił rabatu, zmniejsza przychody ze sprzedaży (w cenach sprzedaży netto) i VAT należny oraz drugostronnie księguje się ją na uznanie nabywcy, któremu udzielono rabatu. W księgach rachunkowych nabywcy udzielony rabat obciąża sprzedawcę (dostawcę) i zarazem stanowi rezerwę na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych. Poszczególne operacje w tym przypadku księguje się następująco:
A. W księgach rachunkowych sprzedawcy udzielającego rabatu mogą wystąpić dwie sytuacje, gdy rabat został udzielony:
– w momencie sprzedaży towarów i w związku z tym został wykazany w fakturze VAT,
– po uprzednim wystawieniu faktury VAT i w związku z tym jest udokumentowany fakturą korygującą.
W pierwszym przypadku, gdy rabat został udzielony na fakturze w momencie sprzedaży towarów, kwota tego rabatu zmniejsza wartość sprzedaży (w cenach sprzedaży netto). W związku z tym wielkość tego rabatu wykazuje się w fakturze, zmniejszając o jego wielkość podstawę opodatkowania, tzn. w sposób następujący:
1) wartość towaru (usługi) w cenie sprzedaży netto,
2) kwota udzielonego rabatu zmniejszająca obrót (cenę sprzedaży netto z pkt 1),
3) podstawa opodatkowania (pkt 1 minus pkt 2),
4) VAT od kwoty z pkt 3 (według obowiązujących stawek opodatkowania),
5) razem należność od nabywcy (pkt 3 plus pkt 4).
Oznacza to, że podstawą zapisów w księgach rachunkowych sprzedawcy jest wystawiona faktura VAT. Udzielony rabat z punktu 2 obciąża sprzedawcę, z tym że w jego księgach rachunkowych podlega zarachowaniu na zmniejszenie przychodu ze sprzedaży. W praktyce spośród danych wykazanych w wystawionej w ten sposób fakturze VAT, księguje się z reguły pkt 3,4 i 5 – w analogiczny sposób jak każdą inną fakturę VAT, a mianowicie:
1) wielkość z pkt 3 faktury jako podstawę opodatkowania i ustaloną po zmniejszeniu o kwotę udzielonego na fakturze rabatu, wyrażającą sprzedaż towarów w cenach sprzedaży netto: Ma konto „Sprzedaż towarów”,
2) VAT należny od wartości z pkt 3: Ma konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego”,
3) razem należność od nabywcy (pkt 1 + 2): Wn konto „Rozrachunki z odbiorcami”.
Udzielony rabat, jako opust z ceny, nie spowoduje korekty wartości sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia), a jedynie wpłynie na zmniejszenie przychodów ze sprzedaży i VAT należnego, które aczkolwiek są udokumentowane fakturą VAT, nie są jednak – dla uproszczenia zapisów – księgowane.
Jednostka może księgować operację udzielania rabatu w ten sposób, że wprowadza do ksiąg rachunkowych sprzedaż towarów w cenach sprzedaży netto niepomniejszonych o kwotę udzielonego rabatu (Ma konto „Sprzedaż towarów”), a następnie zmniejsza wielkość tej sprzedaży o udzielony rabat (Wn konto „Sprzedaż towarów”), natomiast VAT należny i należność od nabywcy ustala jak w pierwszym przypadku, tj. od wartości przychodów w cenach sprzedaży netto, pomniejszonych o udzielony rabat.
W drugim przypadku, gdy rabat został udzielony po uprzednim wystawieniu faktury VAT, potwierdzającej sprzedaż towarów, udzielenie tego rabatu podlega udokumentowaniu fakturą korygującą. Dane wynikające z tej faktury księguje się według zasad ogólnych, a mianowicie:
1) korektę przychodu ze sprzedaży o wielkość udzielonego rabatu zalicza się na zmniejszenie uprzednio zarachowanej – na podstawie faktur VAT – sprzedaży towarów: Wn konto „Sprzedaż towarów”,
2) korekta VAT należnego: Wn konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego”,
3) razem zmniejszenie należności (pkt 1 + 2): Ma konto „Rozrachunki z odbiorcami”.
B. W księgach rachunkowych jednostki otrzymującej rabat
Bez względu na to, czy udzielono go przez zmniejszenie wartości zakupionych towarów w fakturze VAT, czy też potwierdzono wystawioną przez sprzedawcę w tym celu fakturą korygującą, ujmuje się go jako rezerwę na pokrycie kosztów gwarancyjnych księgując:
1. Rabat otrzymany w fakturze VAT obejmującej zakup towarów objętych gwarancją:
a) wartość zobowiązania wynikającego z faktury VAT z tytułu zakupu towarów:
Wn konto „Rozliczenie zakupu”/ Ma konto „Rozrachunki z dostawcami”,
b) kwota otrzymanego rabatu:
Wn konto „Rozliczenie zakupu” (lub bezpośrednio – obciążenie dostawcy konto „Rozrachunki z dostawcami”) / Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych),
c) zarachowanie VAT naliczonego wykazanego w fakturze VAT:
Wn konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,
d) przyjęcie towarów (bez potrącenia rabatu):
Wn konto „Towary” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,
e) obciążenie dostawcy kwotą otrzymanego rabatu – w kwocie równej wielkości z pkt 1b (jeżeli księgowanie następuje za pośrednictwem konta „Rozliczenie zakupu”, a nie konta „Rozrachunki z dostawcami”):
Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”.
2. Rabat otrzymany w wielkości potwierdzonej fakturą korygującą:
a) kwota otrzymanego rabatu:
Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych),
b) VAT naliczony od kwoty rabatu z pkt 2a, zmniejszający VAT zarachowany do odliczenia z faktury VAT potwierdzającej zakup towarów, których rabat dotyczy:
Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie”,
c) razem kwota korygująca zobowiązania wobec dostawcy, wynikającego z faktury VAT potwierdzającej zakup towarów, których rabat dotyczy:
Wn konto „Rozrachunki z dostawcami”.
Dane wynikające z faktury korygującej można zaksięgować następującymi zapisami:
a) kwota brutto określająca korektę zobowiązania wobec dostawcy (obciążająca sprzedawcę):
Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,
b) korekta VAT naliczonego w fakturze VAT:
Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie,
c) kwota otrzymanego rabatu:
Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych).
3. Wykorzystanie rabatu (rezerwy) na naprawy gwarancyjne – przy założeniu, że naprawy dokonała jednostka obca:
a) łączna kwota zobowiązania wobec jednostki, która wykonała naprawę, wynikającą z wystawionej przez nią faktury VAT:
Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Rozrachunki z dostawcami”,
b) zarachowanie VAT naliczonego:
Wn konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,
c) wykorzystanie rabatu w wielkości kosztów poniesionych za usługi obce związane z naprawą (pkt 3a minus pkt 3b):
Wn konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych) / Ma konto „Rozliczenie zakupu”.
Podstawa prawna:
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),
• rozporządzenie Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798),
• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).
Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl
Publikacja: Prawo Przedsiębiorcy 34/2005 z dnia 22.08.2005