Przedsiębiorca X kupuje na kredyt od przedsiębiorcy Y środki trwałe. Zapłata za nie następuje w ratach kwartalnych wraz z odsetkami według załączonego do umowy harmonogramu, w którym określona jest wysokość odsetek. Czy w związku z tym przedsiębiorca X może zaksięgować w koszty uzyskania przychodu odsetki od tej umowy, czy też doliczyć je do wartości początkowej środka trwałego?
Odsetki naliczone do dnia przyjęcia środka trwałego do używania zwiększają wartość początkową. Odsetki naliczone po tym dniu zostaną po zapłaceniu bezpośrednio wpisane w koszty uzyskania przychodu.
W przypadku zakupu środka trwałego na raty przedsiębiorcy mają dwa podstawowe problemy. Pierwszy dotyczy ustalenia wartości początkowej. Podstawą, od której dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, jest bowiem cena nabycia środka trwałego. W przypadku kupna środka trwałego na raty powstaje różnica między ceną zapłaconą w momencie rozpoczęcia amortyzacji a ceną figurującą w umowie sprzedaży, która zostanie ostatecznie zapłacona w przyszłości. Drugim problemem jest kwalifikacja odsetek – czy odsetki zapłacone po dniu przyjęcia środka trwałego do używania są wliczane bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodu, czy też zwiększają wartość początkową środka trwałego.
Przykład
Spółka jawna X nabyła maszynę o wartości 24 000 zł w marcu 2005 r. W momencie podpisania umowy zakupu spółka jawna X zapłaciła 4000 zł. 20 000 zł zostanie zapłacone w 5 równych ratach po 4000 zł (płatne raz na trzy miesiące). Do każdej raty zostanie doliczone 300 zł z tytułu umownych odsetek na rzecz banku. Podpisując umowę zakupu na raty spółka jawna zapłaciła opłatę manipulacyjną 200 zł. Poniżej przestawiamy trzy błędne warianty amortyzacji maszyny zakupionej na raty, z jakimi można się spotkać w praktyce:
Wariant 1
Wartość początkowa przyjęta na potrzeby obliczania odpisów amortyzacji wynosi 4200 zł i jest zwiększana o 4000 zł (plus 300 zł odsetek) co trzy miesiące wraz z kolejnymi płatnościami zgodnie z harmonogramem spłat rat. Przy każdej płatności korygowana jest wartość początkowa oraz wysokość dokonanych odpisów amortyzacyjnych.
Wariant 2
Wartość początkowa wynosi 24 200 zł plus odsetki w wysokości 1500 zł, jakie zostaną zapłacone przy uiszczeniu rat. W przypadku zaprzestania w przyszłości przez spółkę jawną X płacenia rat albo zmiany ich wysokości następuje konieczność korekty wartości początkowej oraz odpisów amortyzacyjnych. Podobnie będzie w przypadku zmian w harmonogramie płatności odsetek.
Wariant 3
Wartość początkowa przyjęta na potrzeby obliczania odpisów amortyzacji wynosi 4200 zł. Co trzy miesiące rata 4000 zł (plus 300 zł odsetek) jest wpisywana bezpośrednio w koszty uzyskania przychodu.
Wszystkie warianty amortyzacji z przykładu zostaną zakwestionowane przy okazji kontroli przez fiskusa. W przypadku wariantu 2 wskazane zostanie zawyżenie kosztów uzyskania przychodu o odpisy amortyzacyjne od wartości odsetek, które zostaną zapłacone dopiero w przyszłości. W wariancie 3 wartość amortyzacji zostaje zaniżona (co oczywiście zwiększa zaliczkę na podatek dochodowy), ale po zapłaceniu drugiej raty zostaje zawyżona wartość kosztów uzyskania przychodów po bezpośrednim wpisaniu 4300 zł w koszty. Wariant 2 i 3 powodują więc uszczuplenie wartości podatku. Wariant 1 zaniża wielkość amortyzacji, nie powodując zaległości podatkowych, ale sprawia, że księgi podatkowe podatnika są prowadzone nieprawidłowo.
WAŻNE!
Przy nabyciu środka trwałego na raty wartość początkową stanowi cała wartość środka trwałego wynikająca z umowy. Odsetki naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania są również składnikiem wartości początkowej. Odsetki naliczone już po tym dniu zapłacone w związku z płatnościami kolejnych rat zostaną wpisane bezpośrednio w koszty – spółka jawna za wartość początkową w przykładzie przyjmie 24 200 zł. 300 zł odsetek zapłaconych raz na trzy miesiące zwiększy bezpośrednio koszty.
Za cenę nabycia uważa się bowiem kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji. Kwotą należną jest wartość maszyny zapisana w umowie. Sposób ani termin płatności tej kwoty nie mają znaczenia.
• art. 22g ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 25, poz. 202
Marta Pietrucha
specjalista w zakresie podatków dochodowych