Spółka zawarła z firmą budowlano-montażową umowę na budowę magazynu "pod klucz". W umowie wykonawca gwarantował dotrzymanie określonych parametrów technicznych oraz przekazanie do eksploatacji w określonych terminach. Umowa stanowiła, iż w przypadku niedotrzymania przez wykonawcę zobowiązań spółka obciąży go określonymi karami umownymi. W związku z niedotrzymaniem przez wykonawcę umowy spółka obciążyła karami umownymi wykonawcę, wystawiając notę księgową, oraz dokonała kompensaty (potrącenia) swojej wierzytelności w wysokości wartości kary umownej z wierzytelnościami wykonawcy wobec spółki zgodnie z art. 499 Kodeksu cywilnego. Czy karę umowną można odnieść na zmniejszenie kosztów inwestycji - budowy magazynu? Czy i kiedy po stronie spółki powstanie przychód podatkowy z tytułu obciążenia wykonawcy karą umowną?
Kara umowna nie może być odniesiona na zmniejszenie inwestycji budowy magazynu. Przychód z tego tytułu powstanie w dniu dokonania przez spółkę kompensaty wartości noty księgowej wystawionej tytułem kary umownej z zobowiązaniami, jakie ciążyły na spółce wobec wykonawcy.
Za wartość początkową środków trwałych uważa się, w razie odpłatnego nabycia, cenę ich nabycia. Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo gdy podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony lub zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W świetle przepisów dotyczących ustalenia wartości początkowej środka trwałego kara umowna, którą spółka obciążyła wykonawcę za niewywiązanie się przez niego z zobowiązań umowy dotyczącej budowy magazynu, nie może być odniesiona na zmniejszenie inwestycji budowy wymienionego magazynu.
Za datę powstania przychodu w działalności gospodarczej uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku), nie później jednak niż ostatni dzień miesiąca, w którym:
• wydano rzecz,
• zbyto prawo majątkowe,
• otrzymano zapłatę za wykonane świadczenie – w pozostałych przypadkach.
Uwzględniając, że przepis powyższy określa moment uzyskania przychodu we wszystkich (z wyjątkiem przypadków określonych w art. 12 ust. 3c i 3d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych niewystępujących w przedmiotowej sprawie) sytuacjach wynikających z działalności gospodarczej, kary i odszkodowania, chociaż nie są uzyskiwane za wykonane świadczenie, należy zakwalifikować do pozostałych przypadków wymienionych w art. 12 ust. 3a pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przepis ten znajduje zastosowanie do takich zdarzeń, czynności cywilnoprawnych, co do których nie można stwierdzić, iż doszło do wydania rzeczy, zbycia praw majątkowych, wykonania usługi. Jak bowiem wskazano w tej części przepisu: „otrzymanie zapłaty za wykonane świadczenia” dotyczy pozostałych przypadków. Zatem przychód z tego tytułu powstanie w momencie otrzymania zapłaty, czyli w przypadku objętym zapytaniem w dniu dokonania przez spółkę kompensaty wartości noty księgowej wystawionej tytułem kary umownej z zobowiązaniami, jakie ciążyły na spółce wobec wykonawcy, to jest w dniu złożenia wykonawcy oświadczenia zgodnie z art. 499 Kodeksu cywilnego.
• art. 12 ust. 3 oraz art. 16g ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 78, poz. 684
Marek Żochowski
doradca podatkowy, finalista konkursu „Księgowy roku”