Nasza firma świadczy usługi porządkowe. Prowadzimy księgę przychodów i rozchodów. Jeżeli w przypadku zniszczenia dywanu podczas jego prania zakupimy dla klienta nowy dywan, to wydatek ten może stanowić dla nas koszt uzyskania przychodu? Jeśli tak, jak to zaksięgować?
Niestety, nie. W tym przypadku wydatek na zakup nowego dywanu dla klienta dokonany ze względu na to, że stary dywan został nieodwracalnie zniszczony w związku ze świadczoną przez podatnika usługą, jest wydatkiem o charakterze odszkodowawczym i jako taki nie może być zaliczony przez podatnika do kosztów uzyskania przychodu, a tym samym nie podlega księgowaniu.
W stosunkach gospodarczych często występują roszczenia o naprawienie wyrządzonej kontrahentowi szkody. Spełnienie tych roszczeń ma postać odszkodowań lub kar umownych, przy czym cel ich jest zasadniczo taki sam. Odszkodowanie jednak nie może przekroczyć rozmiarów szkody, w przeciwieństwie do kary umownej.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uznaje za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu:
• wad dostarczonych towarów,
• wad wykonanych robót i usług,
• zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
• zwłoki w usunięciu wad towarów,
• zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.
Mając na uwadze ogólne zasady, naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego badź przez przywrócenie stanu poprzedniego lub przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Jeśli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 k.c.).
WAŻNE!
Karą umowną jest zastrzeżenie w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 483 § 1 k.c.).
W związku z tym, że ustawa wymienia określone kary i odszkodowania, których nie można zaliczyć do kosztów, należy wnioskować, że lista ta jest zamknięta. Nie ma więc przeszkód do zaliczenia innych tego typu wydatków do kosztów. Oczywiście jeżeli wydatki te są poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Trudno w tej sytuacji przyjąć, że odszkodowanie lub kara przyczyni się do osiągnięcia przychodu. Wydatek taki może jednak przyczynić się do zabezpieczenia źródła przychodów, np. utrzymania klienta. Ważnym elementem pozwalającym na zaliczenie danego odszkodowania lub kary do kosztów jest udowodnienie, iż koszt ten został poniesiony celowo i racjonalnie. W kwestii tej wypowiedział się również NSA w wyroku z 18 maja 2000 r. (sygn. akt I SA/Gd 182/98), stwierdzając, że: Spółka nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów straty wywołanej tylko i
wyłącznie z jej winy, a wynikającej z tego rodzaju zaniedbań, których racjonalnie działający podmiot nie popełniłby.
Dlatego też przy ustalaniu, czy wydatek na zakup nowego dywanu dla klienta, w związku ze zniszczeniem starego w ramach świadczonej przez podatnika usługi, jest kosztem, należy ocenić stopień przyczynienia się przez podatnika do powstałej szkody. Z przedstawionego stanu faktycznego można wnioskować, że zniszczenie dywanu podczas prania było zaniedbaniem ze strony firmy, bądź co bądź profesjonalnie zajmującej się takimi usługami. Dlatego też uważam, że w tym przypadku zakup nowego dywanu dla kontrahenta nie będzie stanowił kosztu uzyskania przychodu.
Przykład
X świadczy usługi sprzątania biur. W trakcie świadczenia usługi X zniszczył należący do klienta dywan. W ramach naprawienia powstałej szkody X zakupił za 300 zł nowy dywan i przekazał go klientowi. Wydatek ten nie stanowi dla X kosztu uzyskania przychodu.
• art. 22 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 90, poz. 757
Paweł Kosiacki
specjalista w zakresie podatku dochodowego