Spółka z o.o. w księgach roku 2004 miała zobowiązanie z tytułu dostaw towarów z terminem płatności do 15 grudnia 2002 r. W roku 2004 uległo ono przedawnieniu. Z jaką datą należy ująć przedawnione zobowiązania w pozostałe przychody operacyjne? Czy do przychodów należy zaliczyć wartość brutto zobowiązania, czy bez podatku VAT? Jaka kwota będzie stanowiła podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym? Jakich zapisów w księgach należy dokonać w sytuacji, gdy firma dokona spłaty tego zobowiązania?
ODPOWIEDŹ:
Odpisanie przedawnionego zobowiązania powinno nastąpić po upływie terminu przedawnienia, tzn. w grudniu 2004 r., zapisem:
– Wn konto „Rozrachunki z dostawcami”,
– Ma konto „Pozostałe przychody operacyjne”.
Do pozostałych przychodów operacyjnych należy zaliczyć wartość brutto zobowiązania, to znaczy wraz z podatkiem VAT.
Przychód podatkowy powstał po upływie terminu przedawnienia, tzn. w grudniu 2004 r.
Jeżeli dłużnik z jakiegoś powodu, pomimo upływu okresu przedawnienia i odpisania zobowiązania w pozostałe przychody operacyjne, spłaci zobowiązanie wobec kontrahenta, to w księgach rachunkowych fakt ten można zaksięgować zapisem:
– Wn konto „Pozostałe koszty operacyjne”,
– Ma konto „Rachunek bieżący”.
WYJAŚNIENIE:
Instytucja przedawnienia roszczeń została uregulowana w art. 117–125 k.c. Należy zauważyć, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.). W wyniku przedawnienia roszczeń wierzyciel nie może skutecznie dochodzić przed sądem swoich roszczeń w stosunku do dłużnika. Dłużnik może bowiem powołać się przed sądem na zarzut przedawnienia roszczenia i uniknąć zapłaty ciążącego na nim zobowiązania. Należy jednak podkreślić, że dłużnik ma prawo również zrzec się zarzutu przedawnienia i uregulować ciążące na nim zobowiązanie, przy czym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Wymagalność określa najwcześniejsza chwila, w której wierzyciel jest uprawniony do żądania spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek je spełnić. Termin płatności świadczenia wyznacza końcowy moment, do którego dłużnik nie popada w opóźnienie, względnie zwłokę. Jeśli chodzi o zobowiązanie terminowe, to regułą jest początkowa zbieżność wymagalności i terminu płatności (por. wyrok SN z 12 marca 2002 r., sygn. akt IV CKN 862/00). W sytuacji opisanej w pytaniu roszczenie stało się wymagalne 5 listopada 2002 r. A zatem bieg przedawnienia rozpoczyna się również od 5 listopada 2002 r.
Warto zauważyć, że roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się z upływem dwóch lat (art. 554 k.c.). Oznacza to, iż zobowiązanie z tytułu dostawy towarów przedawni się po upływie 2 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W omawianym przypadku zobowiązanie uległo przedawnieniu po upływie 2 lat od dnia 5 listopada 2002 r., tzn. 6 listopada 2004 r. (termin 2 lat upłynął 5 listopada 2004 r. o godzinie 24.00).
W ewidencji księgowej przedawnione zobowiązanie z tytułu dostaw towarów powinno zostać zaliczone do pozostałych przychodów operacyjnych.
W sytuacji gdy jednostka nie odpisała przedawnionego zobowiązania po upływie terminu przedawnienia, powinna tego dokonać najpóźniej na dzień bilansowy. Należy pamiętać bowiem, że w bilansie nie mogą figurować przedawnione zobowiązania.
Dla celów podatku dochodowego wartość przedawnionego zobowiązania zalicza się do przychodów. Do przychodów podatkowych zalicza się – analogicznie jak dla celów bilansowych – kwotę brutto przedawnionego zobowiązania, tzn. wraz z podatkiem od towarów i usług.
PODSTAWA PRAWNA:
• art. 117–125, art. 554 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.),
• art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.),
• art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. c) ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Jadwiga Godlewska