Jak należy ewidencjonować w księgach rachunkowych amortyzację środków trwałych do celów bilansowych oraz amortyzację zaliczaną do kosztów podatkowych? Czy można uniknąć prowadzenia podwójnej ewidencji - jednej na potrzeby rachunkowości, a drugiej na potrzeby podatku?
RADA
Jednostka podejmując decyzję w sprawie wyboru metod i stawek amortyzacji majątku trwałego powinna się kierować zasadą istotności. Jeżeli przyjęcie zasad amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych według przepisów podatkowych nie różni się istotnie od amortyzacji bilansowej, opartej na przesłankach ekonomicznych, naliczanie amortyzacji jest dopuszczalne tylko według tych zasad.
UZASADNIENIE
Wartość środków trwałych (z wyjątkiem gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową) zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu. Szczegółowo mówi o tym art. 31 ust. 2 ustawy o rachunkowości.
Natomiast w art. 16f ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 21f ustawy o podatku dochodowych od osób fizycznych czytamy, że podatnicy (z wyjątkiem tych, którzy ze względu na ogłoszoną upadłość nie prowadzą działalności gospodarczej) dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
W dokumentacji opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości jednostka powinna ustalić zasady amortyzacji (w dokumencie opisującym metody wyceny aktywów). Poniżej zamieszczono przykładowe rozwiązania opisu zasad amortyzacji.
Przykład
Jednostka nalicza odpisy amortyzacyjne odrębnie do celów bilansowych i do celów ustalenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej do celów bilansowych uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na którego określenie wpływają w szczególności:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,
4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.
Do wyliczenia odpisów amortyzacyjnych środków trwałych, stanowiących koszty uzyskania przychodu, jednostka ustala okresy i stawki amortyzacyjne na poziomie przewidzianym w ustawie o podatku dochodowym.
Sposób ewidencji amortyzacji majątku trwałego na kontach księgi głównej oraz w księgach pomocniczych powinien być również opisany w dokumentacji zasad rachunkowości – w zakładowym planie kont. Przy wyborze zaprezentowanego w przykładzie rozwiązania należy prowadzić dwie odrębne tabele amortyzacyjne – do celów podatku dochodowego oraz do celów bilansowych. Tabela amortyzacyjna do celów bilansowych stanowi wówczas podstawę ewidencji. Odpisy amortyzacyjne naliczane do celów bilansowych, zaliczane do kosztów jednostki kształtują wynik działalności operacyjnej.
Ustalając podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym należy wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów zaksięgowaną amortyzację, a następnie powiększyć koszty uzyskania o amortyzację naliczoną do celów podatkowych.
Trzeba również pamiętać o wystąpieniu dodatnich albo ujemnych różnic przejściowych, które mogą powodować obowiązek ustalania aktywów lub rezerw na odroczony podatek dochodowy.
Marianna Sobolewska
biegły rewident
• art. 31 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539
• art. 21f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
• art. 16f ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538