Nasza firma prowadzi pełną księgowość. Jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i podatnikiem VAT. Proszę podać sposób wyceny i ewidencji uzyskanego przez firmę patentu na produkowane urządzenie.
RADA
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez jednostkę prawa do patentów nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. Opłaty okresowe ponoszone w czasie korzystania z praw do patentu powinny być zaliczone do kosztów podstawowej działalności operacyjnej.
UZASADNIENIE
W ustawie – Prawo własności przemysłowej zostały ustalone warunki udzielania praw do patentów przez Urząd Patentowy, przeniesienia tych praw oraz opłaty związane z prawem do patentu. Urząd Patentowy pobiera opłaty patentowe, jednorazowe i okresowe, za ochronę wynalazku. Opłaty jednorazowe są wnoszone w szczególności za zgłoszenia, wnioski, wpis do rejestru patentowego przeniesienia prawa do patentu. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Opłaty za kolejne okresy ochrony są wnoszone z góry nie później niż w dniu, w którym upływa uprzedni okres ochrony.
Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez jednostkę prawa do patentów nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.
W pytaniu nie został określony sposób uzyskania praw do patentu, dlatego należy rozważyć dwie sytuacje:
• prawa te zostały nabyte, na podstawie umowy o przeniesienie patentu, od jego poprzedniego właściciela lub uprawniony z patentu udzielił firmie w drodze umowy licencji na korzystanie z jego wynalazku,
• firma sama poniosła wydatki na prace, w wyniku których zgłosiła do Urzędu Patentowego wniosek o udzielenie praw do patentu na produkowane urządzenia.
Załóżmy, że patent nadaje się do gospodarczego wykorzystania, jest przeznaczony do używania na potrzeby firmy (urządzenia będą produkowane przez firmę) w okresie dłuższym niż rok.
W pierwszym przypadku zostały spełnione wszystkie warunki określone w ustawie o rachunkowości do zaliczenia nabytego prawa do wartości niematerialnych i prawnych. Wartość początkową prawa do patentu należy ustalić w cenie nabycia, na którą mogą się złożyć:
• cena zakupu netto,
• wydatki związane z nabyciem, np.: opłata notarialna, opłata sądowa, podatek od czynności cywilnoprawnych,
• koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu sfinansowania zakupu prawa, dotyczące okresu do dnia jego przyjęcia do używania, np.: odsetki od kredytu lub pożyczki, różnice kursowe.
Ewidencja księgowa operacji związanych z nabyciem praw może przebiegać następująco:
1. Faktura VAT za nabycie prawa lub licencji do patentu:
Wn „Rozliczenie zakupu” – wartość netto 10 000,
Wn „Rozliczenia z tytułu VAT” – VAT naliczony 2 200,
Ma „Zobowiązania wobec dostawców” – wartość brutto 12 200.
2. Opłata jednorazowa za przeniesienie praw do patentu:
Wn „Rozliczenie zakupu” 5 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” 5 000.
3. Opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych:
Wn „Rozliczenie zakupu” 4 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Kasa” 4 000.
4. Koszty obsługi zobowiązań dotyczących nabytego prawa lub licencji:
Wn „Rozliczenie zakupu” 1 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe” 1 000.
5. Przyjęcie do używania i wprowadzenie do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych w cenie nabycia (10 000 + 4 000 + 1 000 + 5 000):
Wn „Wartości niematerialne i prawne” 20 000,
Ma „Rozliczenie zakupu” 20 000.
W drugim przypadku nie zostały spełnione warunki zawarte w definicji wartości niematerialnych i prawnych, gdyż prawo nie zostało nabyte, wszelkie koszty należy odnieść bezpośrednio w ciężar kosztów działalności firmy.
Ewidencja księgowa operacji związanych z nabyciem praw może przebiegać następująco:
1. Opłata jednorazowa za uzyskanie praw do patentu:
Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” 10 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” 10 000.
2. Koszty obsługi zobowiązań dotyczących uzyskanego prawa:
Wn „Koszty finansowe” 1 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe” 1 000.
W obu przypadkach opłaty okresowe ponoszone w czasie korzystania z praw do patentu powinny być zaliczone do kosztów podstawowej działalności operacyjnej i zaksięgowane następująco:
Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” lub „Koszty działalności podstawowej”,
Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe”.
Jeżeli kwota tych opłat byłaby istotna, według oceny kierownika firmy, to mogą być one rozliczane w czasie, a tym samym ich przypisanie do poszczególnych lat obrotowych nastąpi proporcjonalnie do upływu czasu. Taka zasada powinna być ustalona w zasadach (polityce) rachunkowości stosowanej przez firmę. Wówczas ewidencja księgowa opłat okresowych będzie następująca:
1. Opłata okresowa za uzyskanie praw do patentu na 10 lat:
Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 10 000,
Ma „Pozostałe rozrachunki” 10 000.
2. Zarachowanie opłaty przypadającej na rok obrotowy:
Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” lub „Koszty działalności podstawowej” 1 000,
Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 1 000.
Teresa Fołta
biegły rewident
• art. 3 ust. 1 pkt 14, art. 33 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539
• art. 12 ust. 1 pkt 1, art. 16b ust. 2 pkt 3, art. 16m ust. 1 pkt 3, art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538