Jesteśmy spółka zależną, której zasady rachunkowości obowiązujące w 2005 r. w zakresie metod wyceny środków trwałych są zgodne z przepisami ustawy o rachunkowości. W 2006 r. jest u nas przewidywana zmiana zasad na rozwiązania określone w postanowieniach MSR nr 16 "Rzeczowe aktywa trwałe". Prosimy o podanie różnic między rozwiązaniami międzynarodowymi a przepisami krajowymi dotyczącymi wyceny środków trwałych.
RADA
Podstawowa różnica między ustawą o rachunkowości a MSR polega na tym, że przeszacowanie wartości środków trwałych zgodnie z polskimi przepisami może nastąpić wyłącznie na podstawie odrębnych przepisów. Natomiast według uregulowań międzynarodowych decyzję o przeszacowaniu wartości jednostka podejmuje samodzielnie.
UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 31 ustawy o rachunkowości wartość początkową środka trwałego stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia powiększony o koszty jego ulepszenia. Wartość początkową środków trwałych zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu.
Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres, stawkę i metodę jego amortyzacji. Przyjęte okresy i stawki amortyzacji środków trwałych powinny być przez jednostkę okresowo weryfikowane, co spowoduje odpowiednią zmianę odpisów amortyzacyjnych dokonywanych w następnych latach obrotowych.
Wartość początkowa i dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe od środków trwałych mogą (na podstawie odrębnych przepisów) ulegać aktualizacji wyceny. Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione. Powstałą na skutek aktualizacji wyceny różnicę wartości netto środków trwałych odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może być ona przeznaczona do podziału (art. 31 ust. 3 i 4 ustawy o rachunkowości).
Według postanowień § 29 MSR nr 16 jednostka dokonuje wyboru zasady rachunkowości dotyczącej sposobu wyceny środków trwałych opartego albo na koszcie, albo na wartości przeszacowanej. Wybraną zasadę stosuje się wobec całej grupy rzeczowych aktywów trwałych.
Model oparty na cenie nabycia lub koszcie wytworzenia polega na wykazywaniu środków trwałych w bilansie według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia pomniejszonych o zakumulowaną amortyzację oraz o zakumulowane odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości (§ 30 MSR nr 16).
Każda część składowa pozycji rzeczowych aktywów trwałych, której cena nabycia lub koszt wytworzenia jest istotny w porównaniu z ceną nabycia lub kosztem wytworzenia całej pozycji, jest amortyzowana osobno. Podlegającą amortyzacji wartość rozkłada się w sposób systematyczny na okres użytkowania. Zastosowana metoda amortyzacji odzwierciedla tryb „konsumowania” przez jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów. Wartość końcowa, okres użytkowania oraz zastosowana metoda amortyzacji jest weryfikowana co najmniej na koniec każdego roku finansowego. Jeżeli nastąpiła istotna zmiana w oczekiwanym trybie czerpania przez jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów, należy dokonać zmian w zakresie odzwierciadlającym tę zmianę (§ 43, 50, 51, 60, 61 MSR nr 16).
Model oparty na wartości przeszacowanej polega na początkowym ujęciu środków trwałych w wartości godziwej, jeżeli można ją wiarygodnie ustalić. Następnie wykazuje się środki trwałe w bilansie w wartości przeszacowanej stanowiącej ich wartość godziwą na dzień przeszacowania, pomniejszoną o kwotę późniejszej zakumulowanej amortyzacji i późniejszych zakumulowanych odpisów z tytułu trwałej utraty wartości. Przeszacowania przeprowadza się na tyle regularnie, aby wartość bilansowa nie różniła się w sposób istotny od wartości, która zostałaby ustalona przy zastosowanej wartości godziwej na dzień bilansowy. Jeżeli pozycja rzeczowych aktywów trwałych jest przeszacowywana, to także cała grupa rzeczowych aktywów trwałych, do których przynależy dany składnik aktywów, zostaje przeszacowana.
Porównanie przepisów ustawy o rachunkowości z postanowieniami MSR nr 16 prowadzi do następujących wniosków:
• zgodnie z postanowieniami MSR nr 16 spółka ma prawo wyboru jednego z dwóch modeli wyceny środków trwałych, a ustawa o rachunkowości dopuszcza wyłącznie jeden sposób,
• przeszacowanie wartości środków trwałych zgodnie z polskimi przepisami może nastąpić tylko na podstawie odrębnych przepisów, a według uregulowań międzynarodowych – decyzję o przeszacowaniu wartości jednostka podejmuje samodzielnie,
• zasady dotyczące ustalania amortyzacji w obu uregulowaniach są zbieżne, ale należy zwrócić uwagę, że w praktyce większość jednostek gospodarczych do ustalenia kwoty amortyzacji stosuje zasady i stawki amortyzacyjne określone przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, co w wielu przypadkach nie odzwierciedla faktycznego wykorzystania środków trwałych przez jednostkę.
Teresa Fołta
biegły rewident, wiceprezes zarządu Rewiks sp. z o.o.
• art. 31, art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539
• § 29, § 30, § 43, § 50, § 51, § 60, § 61 MSR nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe”