Jesteśmy spółką z o.o i przekazaliśmy naszemu kontrahentowi zaliczkę na poczet dostawy towaru. Dostawca wystawił nam z tego tytułu fakturę VAT dokumentującą otrzymaną zaliczkę. Jak powinniśmy ująć w księgach rachunkowych przekazaną zaliczkę na dostawę i otrzymaną fakturę? Czy ustawa o rachunkowości przewiduje swobodę co do wyboru przez jednostkę ewidencji na koncie "Rozliczenie zakupu"?
W poniższych dwóch tabelach ewidencyjnych przedstawiamy dwie możliwe sytuacje związane z przekazaniem dostawcy zaliczki na poczet dostawy, a następnie rozliczenie tej dostawy. Pierwsza sytuacja to dostawy w drodze, a druga dotyczy dostaw niefakturowanych. Dla wyjaśnienia przypominamy, że materiały i towary, a także usługi w drodze występują w przypadku, gdy jednostka otrzymała dokument zakupu, czyli fakturę (rachunek), ale materiały lub towary jeszcze do jednostki nie dotarły. Dostawy niefakturowane powstają zaś wówczas, gdy towar lub materiał został już dostarczony i znajduje się w magazynie kupującego, nie ma jednak jeszcze faktury (rachunku).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Czytelniczka pyta także o obowiązek stosowania lub niestosowania konta „Rozliczenie zakupu”. Zanim odpowiemy na to pytanie, warto zwrócić uwagę, do czego tak naprawdę służy to konto. Konto 300 „Rozliczenie zakupu” przeznaczone jest do rozliczenia zakupu materiałów, towarów i usług. Rozliczenie zakupu polega na porównaniu danych w zakresie dostaw przyjętych na podstawie dowodów przychodu (PZ) z otrzymanymi od dostawców fakturami (lub rachunkami). W związku z tym na koncie 300 ujmuje się zasadniczo:
– faktury dokumentujące dostawy,
– wartość dostaw wynikającą z dowodów PZ (przyjęcie do magazynu),
– wartość dostaw bezpośrednio przekazanych do produkcji,
– odchylenia od cen ewidencyjnych (o ile istnieją),
– różnice ilościowe i wartościowe między stanem faktycznym a stanem z faktury i wszelkie inne błędy występujące w fakturach dostawców.
Ujęte na koncie 300 „Rozliczenie zakupu” zapisy podlegają porównaniu na koniec każdego okresu sprawozdawczego (miesiąca) i ustaleniu materiałów w drodze (saldo po stronie Wn) oraz dostaw niefakturowanych (saldo po stronie Ma). Konto „Rozliczenie zakupu” może wykazywać dwa salda, a mianowicie: debetowe i kredytowe. Saldo debetowe wskazuje stan materiałów w drodze, natomiast saldo kredytowe wyraża stan dostaw niefakturowanych. Gdy chodzi o wykazanie tych sald w bilansie, to towary w drodze ujmuje się w aktywach bilansu jako zapasy w pozycji B.I.4 „Towary”, a materiały w drodze w pozycji B.I.1. „Materiały”, natomiast dostawy niefakturowane powinny zostać wykazane w pasywach bilansu jako „Zobowiązania krótkoterminowe” w pozycji B.III.1a) – Zobowiązania wobec jednostek powiązanych z tytułu dostaw i usług, lub w pozycji B.III.2d) – Zobowiązania wobec pozostałych jednostek z tytułu dostaw i usług.
Jeśli zaś chodzi o obowiązek stosowania konta „Rozliczenie zakupu”, to należy zwrócić uwagę na art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym w ramach przyjętych zasad rachunkowości jednostka ma możliwość stosowania uproszczeń, pod warunkiem jednak, że nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Uproszczenia w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych muszą znaleźć się rzecz jasna w zakładowym planie kont i muszą być opisane w polityce rachunkowości. Uproszczenia te mogą polegać między innymi na ograniczeniu liczby kont syntetycznych. Jednostka może samodzielnie zdecydować, czy będzie rozliczać wszystkie swoje dostawy materiałów, towarów i usług przy użyciu konta „Rozliczenie zakupu”, czy może wybierze prostsze rozwiązania, a mianowicie rozliczanie stanu dostaw w drodze i dostaw niefakturowanych jedynie na koniec okresu sprawozdawczego.
Podkreślmy, że każda jednostka powinna określić we własnym zakładowym planie kont przyjęte rozwiązania dotyczące między innymi sposobu ewidencjonowania operacji gospodarczych na koncie „Rozliczenie zakupu”. Jednostka może ewidencjonować na tym koncie wszystkie zakupy (materiałów, towarów, usług), a może też przyjąć rozwiązanie, że będzie ewidencjonować na koncie „Rozliczenie zakupu” jedynie np. zakupy materiałów, pomijając tym samym rozliczenie zakupu towarów i usług na tym koncie. Przyjęte rozwiązania ewidencyjne powinny więc uwzględniać specyfikę jednostki i potrzeby informacyjne.
Jeśli kierownik jednostki zdecyduje się na zmiany w polityce rachunkowości, to musi pamiętać o tym, że będzie miał obowiązek – jeśli wprowadzone zmiany wywierają istotny wpływ na bieżący okres, okresy ubiegłe lub na okresy późniejsze – ujawnić powód, dla którego takie zmiany wprowadził. W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą (określając w informacji dodatkowej skutki wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie).
Aneta Mazur
Podstawa prawna:
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).