Jak rozliczyć kontrakt budowlany

Spółka z o.o. podpisała kontrakt o wartości 4 000 000 zł na roboty budowlano-montażowe (wraz z projektem) z terminem realizacji do końca kwietnia 2005 r. W październiku 2004 r. pobrała zaliczkę w wysokości 1 000 000 zł oraz poniosła koszty związane z zakupem części do realizacji kontraktu na około 60 000 zł. W umowie nie jest wspomniane, iż prace będą odbierane etapami i tak też fakturowane.

Odprowadzono VAT należny na podstawie faktury VAT dokumentującej pobranie zaliczki. Do podatku CIT nie zaliczono przychodu. W którym momencie należy ująć do podatku CIT pobraną zaliczkę oraz czy można odliczać od podatku poniesione koszty w 2004 r., czy należy je ująć dopiero w 2005 r., kiedy zostanie wystawiona całkowita faktura VAT rozliczająca usługę? Czy gdyby fakturowanie było cząstkowe, to można by odliczać koszty od podatku?

Spółka w zasadzie jest tylko pośrednikiem w realizacji usługi (wszystkie prace są podzlecane), musi więc przelać zaliczkę (z otrzymanego 1 000 000 zł) w wysokości 500 000 zł podwykonawcy. Czy podwykonawca powinien zatem wystawić spółce fakturę VAT potwierdzającą wpłatę zaliczki i czy w związku z tym mamy prawo do odliczenia tego VAT (dla nas naliczonego) w deklaracji VAT-7? Czy dla podatku CIT faktura ta miałaby jakieś znaczenie?

Przy założeniu realizacji umowy według tzw. metody zakończonego kontraktu należy uznać, że na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych rozliczenie wpływów i wydatków nastąpi w momencie zrealizowania prac budowlano-montażowych przez spółkę-wykonawcę (kwiecień 2005 r.). Do tej pory otrzymywane zaliczki i ponoszone wydatki będą podatkowo obojętne. Z punktu widzenia VAT przy otrzymywaniu zaliczek od inwestora powstaje VAT należny, natomiast z tytułu przekazywania zaliczek czy zapłaty za usługi podwykonawcom powstaje VAT naliczony – do rozliczania na bieżąco w deklaracjach VAT-7.

Opisany przez Państwa sposób realizacji robót budowlano-montażowych jest dokonywany zgodnie ze wspomnianą metodą zakończonego kontraktu. Polega ona na odbiorze całości zrealizowanego projektu w ustalonym w przyszłości momencie. W omawianym przypadku wykonanie usług nastąpi w następnym roku podatkowym. Zgodnie z założeniami do tego momentu spółka nie przekaże inwestorowi żadnej z części realizowanych usług, w szczególności strony nie będą sporządzały żadnych protokołów zdawczo-odbiorczych na żadną z części usług.

W związku z tym wszystkie przysporzenia uzyskane przez spółkę od inwestora z tytułu realizacji umowy powinny być uwzględnione w momencie pełnego zakończenia świadczenia usług – w szczególności w chwili podpisania właściwego protokołu zdawczo-odbiorczego i wystawienia faktury na całość świadczonych usług. Zgodnie z przepisami o podatku dochodowym do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Tym samym otrzymywane do chwili zakończenia realizacji kontraktu zaliczki nie stanowią przychodu.

Konsekwencją takiego działania jest równoczesne podatkowe rozpoznanie kosztów, ponoszonych bezpośrednio w związku z realizacją kontraktu, w momencie rozpoznania przychodu.

Jeśli przysporzenie w postaci zaliczki zostało uznane za przychód roku następnego, to również w tym następnym roku powinny być od przychodu potrącone koszty jego uzyskania. Jeśli więc strony postanowią o rozliczeniu się z tytułu prac budowlano-montażowych w 2005 r., to brak jest podstaw, aby w roku 2004 podatkowo zarachować koszty ponoszone na realizację danego projektu (patrz także wyrok NSA z 16 maja 1996 r., SA/Wr 2040/95).

Rozpoznanie kosztów w momencie uzyskania przychodu dotyczy kosztów bezpośrednich, a więc wprost związanych z wykonywaną umową, takich jak wydatki na nabycie materiałów użytych bezpośrednio w trakcie realizacji, koszty wynajmu sprzętu używanego przy danych pracach, koszty wykonania projektu czy koszty bezpośrednie usług obcych. Zalicza się do nich także wynagrodzenia pracowników zatrudnionych wyłącznie przy danych pracach budowlano-montażowych, na przykład wynagrodzenie kierownika danej budowy.

Natomiast koszty pośrednie wykazywane są podatkowo w roku, w którym zostały poniesione. Dotyczy to także kosztów wynagrodzeń własnych pracowników niezwiązanych bezpośrednio z danymi robotami budowlano-montażowymi, kosztów finansowania spółki i amortyzacji sprzętu przez nią używanego.

Co do wspomnianego przez państwa „fakturowania cząstkowego”, to rzeczywiście w tym przypadku należy koszty rozpoznawać w powiązaniu z uzyskiwanymi na bieżąco przychodami, a nie na koniec trwania kontraktu.

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT, jeśli przed wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności zaliczkę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części. Wówczas wystawia się fakturę dokumentującą przekazanie zaliczki, stosując odpowiednio zasady dotyczące wystawiania faktur dokumentujących dokonanie sprzedaży. Fakturę taką wystawia się nie później niż 7. dnia od dnia, w którym otrzymano część należności od nabywcy. Fakturę wystawia się również nie później niż 7. dnia od dnia, w którym przed wykonaniem usługi pobrano każdą kolejną część należności (zaliczkę). Podatek wykazany w wystawionych przez Państwa fakturach stanowi podatek należny.

Analogicznie w przypadku uiszczania zaliczek przez podwykonawcę – jego obowiązkiem jest wystawienie faktury. Suma kwot podatku od towarów i usług określonych w otrzymanych przez Państwa fakturach dokumentujących dokonanie przedpłaty, jeśli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego, stanowi kwotę podatku naliczonego. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym otrzymali Państwo fakturę.

• art. 15 ust. 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135

• art. 19 ust. 11, art. 106 ust. 1–3, art. 86 ust. 1 pkt 1 lit. b), ust. 10 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535

• § 17 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 97, poz. 971

Michał Musielak

konsultant podatkowy