Spółka zakupiła towary, za które wpłaciliśmy już część należności. Jednakże ze względu na chwilową utratę płynności finansowej firmy umówiliśmy się z dostawcą, iż za pozostałą część należności przeniesiemy na niego własność samochodu. Czy taka umowa podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych?
Z opisanej sytuacji wynika, iż doszło do zamiany przedmiotu świadczenia. Czynność ta nie podlega pcc. Zatem nie jesteście Państwo zobowiązani ani do zapłaty tego podatku, ani do złożenia deklaracji PCC-1.
O tym, które czynności podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych, przesądza katalog zawarty w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: ustawy o pcc). W katalogu tym wymieniono między innymi:
• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki,
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty itd.
Tylko czynności wymienione w tym przepisie podlegają pcc. Należy więc zastanowić się nad istotą czynności polegającej na przeniesieniu własności samochodu tytułem spłaty części należności za dostarczony towar. Umowa polegająca na takim uregulowaniu należności nie powinna być zakwalifikowana ani jako umowa sprzedaży, ani jako umowa zamiany. Istotą umowy sprzedaży jest bowiem przeniesienie własności rzeczy w zamian za zapłatę określonej ceny. Natomiast w tym przypadku przeniesienie własności samochodu jest wtórną czynnością w stosunku do umowy sprzedaży. Czynność tę poprzedzała bowiem umowa sprzedaży towarów. Bardzo podobna do umowy sprzedaży jest umowa zamiany. Istotą umowy zamiany jest wzajemne świadczenie stron. Zasadniczą różnicą między umową sprzedaży a umową zamiany jest fakt, iż nie występuje świadczenie wzajemne w postaci zapłaty ceny. W przypadku umowy zamiany świadczeniem wzajemnym może być bowiem jedynie przeniesienie własności innej rzeczy lub innego prawa majątkowego.
Przykład
Pan Józef K. sprzedał Wojciechowi R. samochód – strony ustaliły cenę w wysokości 30 000 zł. Umowa ta jest umową sprzedaży w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego i podlega pcc w wysokości 2% jego wartości rynkowej.
Podatek od czynności cywilnoprawnych wyniesie: 30 000 zł x 2% = 600 zł, zakładając, iż cena sprzedaży jest równa wartości rynkowej.
Natomiast jeżeli Józef K. zamienił swój samochód (o wartości 30 000 zł) na samochód Wojciecha R. (o wartości 50 000 zł), to umowa taka jest umową zamiany. Również umowa zamiany podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% wartości samochodu, od którego przypada wyższy podatek.
Podatek od czynności cywilnoprawnych wyniesie: 50 000 zł x 2 % = 1000 zł.
Umowa polegająca na przeniesieniu własności samochodu w zamian za przeniesienie własności towarów może więc stanowić umowę zamiany. Jednakże w przypadku opisanym w pytaniu nastąpiły czynności:
• zawarcie umowy sprzedaży towarów,
• umówienie się z kontrahentem, iż część należności zostanie „spłacona” poprzez przeniesienie własności samochodu.
Ta druga umowa wypełnia przesłanki instytucji art. 453 k.c., czyli spełnienia przez dłużnika innego świadczenia w celu zwolnienia się z zobowiązania. Treścią tej umowy jest zgoda wierzyciela (czyli w przypadku opisanym w pytaniu – dostawcy towarów) na zmianę przedmiotu świadczenia (czyli zamiast zapłaty pozostałej części umówionej ceny przeniesienie własności samochodu).
Zdaniem Naczelnika Urzędu Skarbowego w Stalowej Woli (interpretacja z 30 stycznia 2004 r., sygn. US. III-443/... /2004) konstrukcja prawna spełnienia przez dłużnika innego świadczenia w celu zwolnienia się z zobowiązania nie wchodzi w skład zamkniętego katalogu czynności cywilnoprawnych podlegających podatkowi od czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem zmiana przedmiotu świadczenia nie podlega pcc.
Należy jednak pamiętać, iż aby organy skarbowe nie zakwalifikowały takiej czynności jako umowy zamiany, należy odpowiednio skonstruować treść umowy zawartej z dostawcą.
WAŻNE!
Zmiana przedmiotu świadczenia nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
• art. 1 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c) i pkt 2 lit. b), art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a) oraz pkt 2 lit. a) ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – Dz.U. Nr 86, poz. 959; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 116, poz. 1203
• art. 453 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. Nr 172, poz. 1804
Marta Balcer
prawnik, specjalista w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych