Jak często trzeba dokonywać wyceny składników majątku wyrażonych w walutach obcych i jakie składniki podlegają tej wycenie? W jaki sposób powinno się dokonać wyceny? Jaką wartość waluty należy przyjąć jako historyczną (punkt odniesienia) do wyceny?
RADA
Wycena składników majątku, a także źródeł jego finansowania powinna mieć miejsce nie rzadziej niż na koniec roku obrotowego. Wycenie podlegają tylko następujące pozycje bilansowe w walutach obcych:
• należności,
• zobowiązania,
• waluty w kasie i na rachunkach bankowych,
• kredyty i pożyczki.
Efektem wyceny (na dzień bilansowy) jest powstanie niezrealizowanych różnic kursowych, które prezentujemy jako koszt lub przychód z wyceny bilansowej. Różnice te zmieniają nam wartość danej pozycji aktywów lub pasywów prezentowaną w bilansie. Istnieją praktycznie dwa sposoby księgowania różnic kursowych – bezpośrednio na kontach aktywów lub pasywów albo za pomocą kont korygujących. Składniki bilansowe wyceniamy posługując się ich wartością historyczną, czyli wartością na dzień nabycia środków pieniężnych, powstania zobowiązania lub należności oraz wpływu na rachunek kwoty pożyczki czy kredytu.
UZASADNIENIE
Nie rzadziej niż na dzień bilansowy jednostka jest zobowiązana do wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych. Wycena taka ma zbliżyć wartość tych pozycji do ich wartości realnej. Kursem wyceny jest zawsze średni kurs NBP ogłaszany w dniu wyceny, czyli w większości przypadków 31 grudnia. Przeszacowania dokonujemy obliczając różnicę między wartością historyczną składnika bilansu a jego wartością po średnim kursie NBP.
Przykład 1
Wartość historyczna kasy walutowej w euro – 4000 zł,
Ilość euro w kasie na dzień bilansowy – 1000 euro,
Kurs euro na dzień bilansowy – 3,8598 zł,
Wartość kasy walutowej w euro na dzień bilansowy – 1000 × 3,8598 = 3859,80 zł,
Powstały koszt finansowy – 4000 – 3859,80 = 140,20 zł.
1. Księgowanie bezpośrednio na kontach aktywów:
– różnice z wyceny
Wn „Koszty finansowe”,
– wycena
Ma „Gotówka w kasie EUR”.
2. Księgowanie za pomocą kont korygujących:
– różnice z wyceny
Wn „Koszty finansowe”,
Ma „Różnice kursowe na dzień bilansowy dotyczące gotówki” – konto korygujące
W pierwszym przypadku zmniejszyliśmy bezpośrednio wartość wycenianych aktywów. Konto „Gotówka w kasie” prezentuje teraz wartość wycenioną na dzień bilansowy. W drugim przypadku różnicę zaksięgowaliśmy na koncie korygującym do konta „Gotówka w kasie EUR”. Taki sposób księgowania służy zachowaniu wartości historycznej gotówki w kasie. Oczywiście przy prezentacji w bilansie oba konta (konto główne i korygujące) rozpatrujemy łącznie. W omawianym przypadku w bilansie zaprezentujemy tylko 3859,80 zł z konta „Gotówka w kasie EUR”.
Wycena wierzytelności w walutach jest trochę bardziej skomplikowana, gdyż pod uwagę bierzemy również charakter wierzytelności. Każde zmniejszenie wartości należności jest dla nas kosztem finansowym. Zmniejszenie zobowiązania jest odnoszone na przychody. Sytuację zilustrujemy przykładami wyceny na koniec okresu. Warto pamiętać, że pożyczki wyceniamy w taki sam sposób jak resztę zobowiązań (zostały one wyróżnione tylko ze względu na znaczący udział w sumie bilansowej).
Przykład 2
Wartość historyczna należności handlowych wyrażonych w euro – 18 000 zł,
Wartość należności wyrażona w walucie – 4500 euro,
Kurs euro na dzień bilansowy – 3,8598 zł,
Wartość należności w euro na dzień bilansowy – 4500 × 3,8598 = 17 369,10 zł,
Powstały koszt finansowy – 18 000 – 17 369,10 = 630,90 zł.
Ewidencja księgowa:
– różnice z wyceny
Wn „Koszty finansowe”,
Ma „Należności wyrażone w EUR”.
Przykład 3
Wartość historyczna zobowiązań handlowych wyrażonych w euro – 18 000 zł,
Wartość należności wyrażona w walucie – 4500 euro,
Kurs euro na dzień bilansowy – 3,8598 zł,
Wartość należności w euro na dzień bilansowy – 4500 × 3,8598 = 17 369,10 zł,
Powstały przychód finansowy – 18 000 – 17 369,10 = 630,90 zł.
Ewidencja księgowa:
– różnice z wyceny
Ma „Przychody finansowe”
Wn „Zobowiązania wyrażone w EUR”.
W przykładach 2 i 3 dokonaliśmy ewidencji na kontach korygujących, tak aby w księgach widoczna była historyczna wartość naszych należności i zobowiązań. Wartość zobowiązań i należności, która wejdzie do bilansu, to w obu przypadkach 17 369,10 zł. W przykładach 2 i 3 widać wyraźnie, że spadek kursu zadziałał na naszą korzyść w przypadku zobowiązań i równocześnie spowodował zmniejszenie wartości naszych należności.
Ważnym pojęciem przy wycenie jest „wartość historyczna”. Generalnie za wartość historyczną aktywów i pasywów uważamy wartość, po jakiej zostały one wprowadzone do ksiąg rachunkowych. Wartością historyczną dla należności będzie kurs wyceny, po którym zaksięgowano wystawianą fakturę (średni kurs NBP z dnia sprzedaży). Dla zobowiązań kursem historycznym może być kurs średni NBP, a także kurs ustalony na zgłoszeniu celnym lub innym wiążącym jednostkę dokumencie (najczęściej przedsiębiorstwa stosują kurs podany na dokumencie SAD). W przypadku kursu historycznego kurs waluty na rachunkach to kurs, po jakim dana waluta została wprowadzona do ksiąg, najczęściej kurs z dnia wpływu waluty. Wartość historyczna jest widoczna w księgach przez kilka lat obrotowych w przypadku stosowania kont korygujących, dlatego też polecam ten sposób księgowania jako bardziej czytelny.
Magdalena Kotowicz
specjalista w dziedzinie finansów przedsiębiorstw
• art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252