Nasza firma zamierza udzielić pożyczek mieszkaniowych wybranym pracownikom. Będą one pochodziły ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS). Jak należy ujmować w księgach rachunkowych zdarzenia z tym związane. Prosimy o przykład wraz ze wskazaniem skutków w podatku dochodowym oraz VAT.
RADA
Fakt udzielenia pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie skutkuje powstaniem przychodu u pracownika. Przychód ten pojawi się w momencie, gdy firma zdecyduje się umorzyć pracownikowi (w całości lub w części) pożyczkę. Podatkowa wartość przychodu będzie równa kwocie umorzenia. Ponadto pożyczki udzielane pracownikom ze środków ZFŚS nie podlegają opodatkowaniu VAT. Szczegóły wraz z ewidencją na przykładzie liczbowym przedstawiamy w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wśród różnych usług świadczonych na rzecz pracowników przewiduje również udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe (art. 2 ust. 1 ustawy o ZFŚS). Należy jednak zawsze pamiętać, że:
• przyznawanie jakichkolwiek ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z tego funduszu (art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS),
• zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z ZFŚS oraz zasady przeznaczania środków następują na podstawie opracowanego regulaminu wewnętrznego jednostki (w regulaminie musi się zatem znaleźć zapis dotyczący sytuacji umarzania częściowego lub całkowitego pożyczek mieszkaniowych udzielonych pracownikom przedsiębiorstwa).
Pożyczki mieszkaniowe a podatek dochodowy
Sam fakt udzielenia pożyczki przez pracodawcę nie stanowi przychodu pracownika podlegającego opodatkowaniu. Dopiero fakt częściowego lub całkowitego umorzenia pożyczki udzielonej ze środków ZFŚS będzie traktowany podatkowo jako przychód ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych, określony w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kwota tego przychodu równa jest wartości pożyczki, jaką pracodawca zdecydował się umorzyć pracownikowi. Oznacza to, że pracodawca jest zobowiązany naliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych od kwoty umorzonej pożyczki w miesiącu, w którym nastąpiło umorzenie.
To właśnie zakład pracy (płatnik) jest obowiązany do pobrania zaliczki na podatek dochodowy i wykazania jej w deklaracji PIT-4, a po zakończeniu roku w informacji PIT-11 (jeśli oczywiście pracownik nie zwrócił się do zakładu pracy o to, aby zakład dokonał rocznego rozliczenia podatku w jego imieniu).
Udzielane pożyczki mieszkaniowe mogą być oprocentowane. W związku z tym może powstać pytanie, czy odsetki te będą przychodem dla pracodawcy i będą podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. W kwestii tej wypowiedział się 10 października 2004 r. Podkarpacki Urząd Skarbowy (sygn. PUS.II/443/239/2004) stwierdzając, że: (…) środkami funduszu są odsetki od jego środków oraz wpływy z oprocentowania pożyczek udzielonych na cele mieszkaniowe. Nie stanowią one przychodu pracodawcy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i dla celów podatku dochodowego od osób prawnych nie są kwalifikowane jako przychody podlegające opodatkowaniu.
Pożyczki mieszkaniowe a VAT
Pożyczki udzielane pracownikom ze środków ZFŚS nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego z 6 lipca 2005 r. Izba Skarbowa w Poznaniu (sygn. PP-A/406-79/05/MN) wskazuje, że: obowiązek tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych wynika z przepisów ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn.zm.). Z określonych w tych przepisach zasad tworzenia i korzystania z Funduszu wynika, iż działania pracodawcy podejmowane w ramach ZFŚS (w tym udzielanie pożyczek mieszkaniowych) w samym założeniu nie mają na celu osiągnięcia zysku, są bowiem przejawem działalności socjalnej zakładu pracy.
Biorąc powyższe pod uwagę należy zaznaczyć, iż:
• działalność socjalna prowadzona przez podatnika VAT pozostaje poza ustawową definicją działalności gospodarczej,
• odsetki od udzielonych pożyczek zasilają ZFŚS i nie są wykazywane po stronie przychodów spółki,
• udzielanie pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i pobieranie z tego tytułu odsetek to zdarzenia sporadyczne,
• świadczenia tego nie można utożsamiać z dostawą towarów czy też świadczeniem usług,
• pożyczek z ZFŚS nie można traktować jak pożyczek udzielanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą w zakresie usług finansowych.
Reasumując, udzielanie pożyczek i pobór z tego tytułu odsetek – dokonywane w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie podlega przepisom ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w ogóle.
Podobnie wypowiada się cytowany wcześniej Podkarpacki Urząd Skarbowy stwierdzając, że: w przypadku należnych odsetek od udzielonych pracownikom pożyczek mieszkaniowych ze środków funduszu socjalnego, nie stanowią one dla pracodawcy kwoty należnej jako dla podatnika VAT prowadzącego działalność gospodarczą obejmującą ich udzielanie, lecz wyłącznie należność dla pracodawcy jako administratora funduszu. Udzielenie pożyczki mieszkaniowej ze środków funduszu nie jest zatem, zdaniem tut. organu podatkowego, czynnością podlegającą opodatkowaniu na podstawie art. 5 ustawy, gdyż nie jest świadczeniem usługi finansowej ze środków własnych pracodawcy jako podatnika podatku od towarów i usług, ale wyłącznie wykonaniem czynności administrowania środkami funduszu z ustawowym obowiązkiem przekazania uzyskanych odsetek na rachunek bankowy ZFŚS. Udzielenie pożyczki mieszkaniowej ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w zakresie rozliczania podatku od towarów i usług, a kwota odsetek pobranych od pracowników i przekazanych, zgodnie z ustawą o ZFŚS na rachunek funduszu, nie powinna być wykazywana w deklaracji VAT-7 jako obrót podlegający przepisom ustawy o podatku od towarów i usług.
Ewidencja księgowa pożyczek mieszkaniowych
Ewidencja księgowa pożyczki mieszkaniowej udzielonej pracownikowi przedsiębiorstwa ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zostanie przedstawiona w przykładzie 1.
Przykład 1
W styczniu 2006 r. jednostka, na podstawie zawartej umowy, udzieliła pracownikowi pożyczki mieszkaniowej w kwocie 12 000 zł z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W umowie ustalono, że pożyczka będzie oprocentowana 2% rocznie, zaś raty spłat będą równe. Okres spłaty pożyczki ustalono na 2 lata. Rata miesięczna wynosi 510,48 zł (całkowita kwota pożyczki do spłacenia przez pracownika 12 251,58 zł). Pracownik dokonywał spłat za okres 6 miesięcy. W lipcu umorzono pracownikowi część pożyczki w kwocie 5000 zł.
1. Udzielenie pracownikowi pożyczki na cele mieszkaniowe:
Wn „Inne rozrachunki z pracownikami” 12 000,00
– w analityce „Rozrachunki z pracownikiem X z tytułu pożyczki mieszkaniowej”
Ma „Rachunki bankowe środków pieniężnych wyodrębnionych” 12 000,00 – w analityce „Rachunek ZFŚS”
2. Naliczenie odsetek od udzielonej pracownikowi kwoty pożyczki (za okres 6-miesięczny):
Wn „Inne rozrachunki z pracownikami” 107,70
– w analityce „Rozrachunki z pracownikiem X z tytułu pożyczki mieszkaniowej”
Ma „Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych” 107,70
3. Spłata przez pracownika 6 rat dotyczących pożyczki mieszkaniowej:
Wn „Rachunki bankowe środków pieniężnych wyodrębnionych” 3062,89 – w analityce „Rachunek ZFŚS”
Ma „Inne rozrachunki z pracownikami” 3062,89
– w analityce „Rozrachunki z pracownikiem X z tytułu pożyczki mieszkaniowej”
4. Umorzenie części pożyczki:
Wn „Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych” 5000,00
Ma „Inne rozrachunki z pracownikami” 5000,00
– w analityce „Rozrachunki z pracownikiem X z tytułu pożyczki mieszkaniowej”
5. Naliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych od umorzonej pożyczki:
Wn „Inne rozrachunki z pracownikami 950,00
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 950,00
– w analityce „Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych”
UWAGA!
Przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru składek w ramach katalogu przychodów, które podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru składek, wskazują jednak m.in. świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS, bez względu na ich wysokość. Od kwoty umorzonej pożyczki nie należy zatem opłacać składek na ubezpieczenia społeczne ani na ubezpieczenie zdrowotne.
Paweł Muż
ekonomista, księgowy
• art. 2 ust. 1, art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104
• art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 46, poz. 328