Jednostka świadcząca usługi medyczne zmieniła lokal biurowy na większy. W starym lokalu poniosła wydatki inwestycyjne (traktowane jako inwestycje w obcym środku trwałym), które nie zostały w pełni zamortyzowane do dnia zmiany lokalu. Czy jednostka może zaliczyć do kosztów podatkowych niezamortyzowaną wartość likwidowanej inwestycji w obcych środkach trwałych, jako że likwidacja nie wynika ze zmiany rodzaju wykonywanej działalności, lecz z rozwoju działalności ZOZ?
Odpowiedź
W tej sytuacji jednostka ponosi stratę podatkową. Nie ma bowiem możliwości pomniejszenia swojego dochodu o niezamortyzowaną część poniesionych wydatków inwestycyjnych. Nieumorzona część wartości inwestycji w obcym środku trwałym, która powstała w wyniku zamiany lokalu biurowego na większy, nie spełnia podstawowego warunku zaliczenia konkretnego wydatku do kosztów uzyskania przychodów. Zamiana lokalu powoduje, że nie występuje już związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy kosztami związanymi z umową zawartą z właścicielem lokalu a przychodami.
Uzasadnienie
Generalnym przepisem regulującym tę kwestię jest art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności.
Przepis ten dotyczy likwidacji środków trwałych bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą osoby prawnej. Jednak rzeczywiście przepis ten nie znajdzie tu zastosowania ze względu na to, że jednostka nie zmieniła rodzaju prowadzonej działalności.
Przepis ten dotyczy likwidacji środków trwałych bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą osoby prawnej. Jednak rzeczywiście przepis ten nie znajdzie tu zastosowania ze względu na to, że jednostka nie zmieniła rodzaju prowadzonej działalności.
Jako inwestycję w obcym środku trwałym należy rozumieć ogół kosztów poniesionych przez podatnika na przystosowanie obcego obiektu do stanu zdatnego do używania, w tym również wydatki poniesione na ulepszenie środków trwałych wykorzystywanych przez niego w działalności gospodarczej. Od następnego miesiąca po rozwiązaniu umowy, na podstawie której zajmowany był lokal (i po dokonaniu zwrotu przedmiotu umowy właścicielowi), podatnik zaprzestaje dokonywać odpisów amortyzacyjnych. W takiej sytuacji niezamortyzowana część inwestycji nie stanowi kosztów uzyskania przychodów zarówno jednorazowo, jak i w ogóle. Nie mamy w tym przypadku do czynienia ze stratą amortyzowanego środka trwałego, lecz z jego wydaniem (zwrotem) właścicielowi z mocy prawa.
Wobec powyższego w opisanej sytuacji jednostka ponosi stratę podatkową, gdyż nie ma możliwości pomniejszenia swojego dochodu o niezamortyzowaną część poniesionych wydatków inwestycyjnych. Po zakończeniu umowy z właścicielem lokalu jednostka nie będzie mogła dokonywać dalszych odpisów amortyzacyjnych, ponieważ odpisy te nie będą spełniały generalnej zasady wynikającej z treści art. 15 ust. 1 updop (poniesienia wydatków w celu osiągnięcia przychodów), gdyż lokal ten nie będzie już wykorzystywany w jej działalności gospodarczej.
Sytuacja taka wynika przede wszystkim z ograniczenia swobody kształtowania stawek amortyzacyjnych i wprowadzenia minimalnego okresu amortyzacji. Stosownie do art. 16j ust. 4 pkt 1 updop podatnicy mogą indywidualnie ustalać stawki amortyzacyjne od przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych, z tym że dla inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat. Mając na uwadze treść tego przepisu, należy stwierdzić, że jednostka, dokonując inwestycji w obcym budynku (lokalu), nie zamortyzuje w całości poniesionych wydatków inwestycyjnych w rzeczywistym okresie obowią- zywania umowy najmu trwającym mniej niż 10 lat. Po zmianie miejsca prowadzenia działalności i rozwiązaniu umowy jednostka nie ma możliwości dalszego amortyzowania pozostałej niezamortyzowanej części poniesionych nakładów.
W przypadku zwrotu obcego środka trwałego niezamortyzowane wydatki na inwestycje w obcym środku trwałym może zrekompensować tylko właściciel nieruchomości.
Otóż jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący – w braku odmiennej umowy – może według swojego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo zażądać przywrócenia stanu poprzedniego (art. 676 Kodeksu cywilnego). Zwrot ten – do wysokości stanowiącej różnicę między wartością początkową inwestycji w obcym środku trwałym a sumą dokonanych odpisów amortyzacyjnych, zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów – nie stanowi przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 6a updop).
Otóż jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący – w braku odmiennej umowy – może według swojego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo zażądać przywrócenia stanu poprzedniego (art. 676 Kodeksu cywilnego). Zwrot ten – do wysokości stanowiącej różnicę między wartością początkową inwestycji w obcym środku trwałym a sumą dokonanych odpisów amortyzacyjnych, zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów – nie stanowi przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 6a updop).
PODSTAWY PRAWNE
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538)
• ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 172, poz. 1438)
Joanna Nowicka