Czy w przypadku umorzenia w 2006 r. odsetek od kredytu kredytobiorca będzie zobowiązany do zapłacenia podatku od nieodpłatnych świadczeń? Odsetki zostały umorzone z uwagi na trudną sytuację kredytobiorcy.
RADA
W przypadku umorzenia odsetek od kredytu lub pożyczki większość urzędów i izb skarbowych uznaje, że nie powstaje u dłużnika przychód z nieodpłatnych świadczeń. Inaczej jest, gdy pożyczka od samego początku była nieoprocentowana. W tym przypadku brak odsetek powoduje powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Z uwagi na sprzeczne interpretacje przez organy podatkowe przepisów dotyczących umarzania odsetek warto wystąpić do urzędu skarbowego z prośbą o interpretację przepisów.
UZASADNIENIE
Należy odróżnić umorzenie odsetek osobie nieprowadzącej działalności gospodarczej od umorzenia odsetek przedsiębiorcy.
Umorzenie odsetek osobie nieprowadzącej działalności gospodarczej
Organy podatkowe uznają, że umorzenie odsetek osobie fizycznej, która nie jest przedsiębiorcą, oznacza, że nie wystąpi nieodpłatne świadczenie. Nie trzeba w takiej sytuacji wystawiać PIT-8C. Osoba, której umorzono odsetki, nie jest zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego. Takie stanowisko 6 marca 2006 r. zajął, przykładowo, Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku (sygn. BI/4117- -0003/06). Odpowiadał on na pytanie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. SKOK po przeprowadzonej procedurze windykacyjnej umarza niektóre odsetki od udzielonych pożyczek lub kredytów oraz koszty ich windykacji (np. z uwagi na zbyt niskie kwoty zadłużenia, podpisanie ugody z dłużnikiem). Fakt umorzenia przez płatnika odsetek SKOK uznał za podatkowo obojętny dla dłużnika. Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził: (....) umorzone odsetki i koszty windykacji kredytu nie stanowią jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego dla kredytobiorcy (którym w rozpatrywanym przypadku jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej), a jedynie zmniejszają lub likwidują zobowiązanie pieniężne wobec kredytodawcy. Skutkiem takiej sytuacji jest wystąpienie po stronie dłużnika określonej korzyści. (...) orzecznictwo NSA potwierdza, że z tego, iż dłużnik nie wywiązuje się ze swojego zobowiązania, nie można wyciągnąć wniosku, iż fakt ten stanowi równocześnie nieodpłatne świadczenie wierzyciela na rzecz dłużnika. Aby mówić o otrzymaniu świadczenia przez świadczeniobiorcę, świadczeniodawca musi wyrazić pozytywną wolę świadczenia, tzn. że chce przekazać nieodpłatnie świadczenie na rzecz świadczeniobiorcy; działanie polegające na przekazaniu świadczenia nie może być bezwolne. Przeciwny pogląd – prowadziłby do wniosku, że każde nie tylko umorzone czy przedawnione, ale również nieterminowe regulowanie zobowiązania podlega opodatkowaniu jako nieodpłatne świadczenie wierzyciela na rzecz dłużnika. W świetle powyższego (...) należy uznać, iż korzyści, jakie osiąga dłużnik z tytułu umorzenia odsetek od kredytu (pożyczki) oraz kosztów jego windykacji, są podatkowo obojętne, nie stanowią bowiem dla niego realnego przysporzenia majątkowego.
Przykładem odmiennego stanowiska od przytoczonego jest pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego Poznań Grunwald z 30 maja 2005 r. (sygn. AD-III/415-13/2005):(...) w związku z zawarciem przez Podatniczkę Umowy Ugody – Przystąpienia do Długu i tym samym przejęcie zobowiązań syna, umorzone odsetki stanowią dla Podatniczki przychód z nieodpłatnego świadczenia. Przychód ten powstał w momencie umorzenia odsetek. Zatem bank prawidłowo wystawił informację PIT-8C o uzyskanym przychodzie z innych źródeł.
Umorzenie odsetek przedsiębiorcy
Również w odniesieniu do przedsiębiorców, którym umorzono odsetki, organy podatkowe i sądy z reguły zajmują korzystne stanowisko. Przykładem może być orzeczenie z 14 listopada 2002 r. (sygn. I SA/Gd 14/2000). Wyrok sądu oparty był na spostrzeżeniu, że u osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przychód i koszt z tytułu odsetek od takich zobowiązań jak pożyczka ma charakter kasowy. Oznacza to, że pożyczkodawca osiąga przychód w momencie otrzymania odsetek, a kosztem uzyskania przychodu u dłużnika są tylko odsetki faktycznie zapłacone. Dlatego sąd uznał, że z uwagi na brak możliwości uwzględnienia w kosztach należnych odsetek nielogiczne byłoby uznawać za przychód umorzone odsetki od zobowiązań.
Warto wiedzieć, że organy podatkowe zupełnie inaczej traktują udzielenie pożyczki, która od samego początku miała nieodpłatny charakter. Tu nakazują obliczać podatek od nieodpłatnych świadczeń. Takie stanowisko zajął w tej sprawie Naczelnik Urzędu Skarbowego w Dąbrowie Górniczej z 19 kwietnia 2006 r. (sygn. US PDII 406/1/33314/2005): (...) przychodami jest w szczególności wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (...). W przypadku otrzymania nieoprocentowanej pożyczki – co do zasady – u pożyczkobiorcy powstaje przychód w postaci nieodpłatnych świadczeń, wyrażony wysokością odsetek, jakie pożyczkobiorca musiałby zapłacić na rynku.
• art. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 107, poz. 723
Wojciech Grabiec
przedsiębiorca, ekspert od systemów zarządzania przedsiębiorstwami