Zakupiliśmy środek trwały po niskiej cenie. Według wyceny rzeczoznawcy jego wartość jest dużo wyższa. Czy jako spółka z o.o. możemy ująć w księgach zakupiony środek trwały w wartości według wyceny rzeczoznawcy i dokonywać odpisów amortyzacyjnych od tej wartości, czy też należy ująć ten składnik według ceny zakupu wynikającej z faktury? Jak prawidłowo zaksięgować wycenę?
RADA
Nabyty środek trwały należy ująć w księgach według wartości początkowej. Wartość tę stanowi cena zakupu wynikająca z faktury dostawcy powiększona o wszelkie koszty związane z nabyciem środka trwałego. Tym samym będzie to cena, jaką spółka jest zobowiązana zapłacić dostawcy, pomniejszona o podlegający odliczeniu podatek VAT – jeśli spółka ma prawo do odliczenia tego podatku. Cena nabycia może być pomniejszona o rabaty i inne zmniejszenia, a powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem składnika majątku i przystosowaniem go do stanu zdatnego do użytkowania. Od tak ustalonej wartości początkowej należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych przy uwzględnieniu okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego. Nie występuje możliwość dostosowania wartości zakupionego środka trwałego do wartości rynkowej ustalonej w wycenie sporządzonej przez rzeczoznawcę.
UZASADNIENIE
Przepisy ustawy o rachunkowości przewidują, że poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście zapłacone za ich nabycie ceny, z zachowaniem zasady ostrożności. W omawianym przypadku jednostka powinna ująć w księgach rachunkowych zakupiony środek trwały w cenie, jaką zapłaciła sprzedającemu. W praktyce gospodarczej bardzo często dochodzi do sytuacji, gdy cena sprzedaży odbiega od ceny rynkowej. Zazwyczaj wynika to z konieczności uzyskania przez sprzedającego środków pieniężnych w krótkim czasie, czego konsekwencją jest m.in. obniżenie ceny sprzedaży przedmiotu transakcji.
Cena nabycia, która stanowi podstawę wyceny wartości początkowej nabytego środka trwałego, obejmuje kwotę należną sprzedającemu, bez podlegającego odliczeniu podatku VAT i podatku akcyzowego. W przypadku importu cena ta zostaje powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym. Cenę nabycia powiększamy o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem zakupionego środka trwałego do stanu zdatnego do użytkowania, a więc koszty:
• transportu,
• wyceny rzeczoznawcy,
• ubezpieczenia w drodze,
• załadunku,
• wyładunku itp.
Obniżenie ceny następuje w wyniku uzyskania rabatów, opustów i innych podobnych zmniejszeń ceny.
Zarówno wartość początkowa środka trwałego, jak i jego dotychczasowe umorzenie mogą być aktualizowane, jeśli taką możliwość dają odrębne przepisy.
Zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi jednostka może dokonywać odpisów aktualizujących, ale wyłącznie na podstawie odrębnie wydanych przez Ministra Finansów rozporządzeń – ostatnio miało to miejsce w Polsce w 1995 r. Celem odpisów aktualizujących jest dostosowanie wartości środków trwałych do ich wartości rynkowych. Jednak w Polsce aktualizacja taka ma na celu dostosowanie (podwyższenie) wartości posiadanych przez przedsiębiorstwa środków trwałych do zmian ich wartości rynkowych wynikających z procesów inflacyjnych. Ponieważ przepisy podatkowe nie przewidują aktualizacji wyceny środków trwałych, w związku z tym jednostka nie może dokonać samodzielnego podwyższenia ich wartości. Nie ma więc możliwości dostosowania wartości wykazanej w księgach rachunkowych do wartości wynikającej z wyceny rzeczoznawcy.
Powstałą różnicę w wartości netto środka trwałego odnosimy na konto „Kapitał z aktualizacji wyceny”.
Jeżeli uprzednio zaktualizowany środek trwały zostaje sprzedany lub zlikwidowany, konto „Kapitał z aktualizacji wyceny” zostaje zmniejszone o zaksięgowaną różnicę z aktualizacji wyceny. Różnicę tę przenosimy na „Kapitał zapasowy” lub inne konto o podobnym charakterze.
MSR
Możliwość przeszacowania wartości daje natomiast Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 16, który dopuszcza w podejściu alternatywnym wycenę środków trwałych jednostki na dzień bilansowy według wartości godziwej i odnoszenie skutków takiej wyceny na kapitał z aktualizacji wyceny lub jako koszty lub przychody danego okresu – w zależności od kierunku zmian wartości godziwej. Przepisy standardów międzynarodowych można stosować w Polsce tylko w przypadku braku uregulowań w krajowych przepisach, co w danej sytuacji nie ma miejsca. Nie dotyczy to jednostek, które zostały zobligowane do stosowania wytycznych MSR i MSSF.
UWAGA!
Ustalona wskutek aktualizacji wyceny nowa wartość księgowa netto środka trwałego nie może być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione.
Przykład
• art. 31 ust. 3 i 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252
• art. 15 ust. 5 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
Aleksandra Szewieczek
ekspert w zakresie rachunkowości, pracownik naukowy Akademii Ekonomicznej w Katowicach