Jestem księgową w firmie produkcyjnej. Dyrektor finansowy zlecił mi przygotowanie prognozy sprawozdania finansowego do planowanego budżetu na kolejny rok. Jakimi zasadami należy się kierować w przygotowaniu takiej prognozy?
Rada
Powszechnie stosowaną metodą planowania (prognozowania) sprawozdań finansowych jest metoda procentu od sprzedaży. Jest to prosta metoda, która pozwala precyzyjnie zaplanować przyszłe sprawozdanie.
Uzasadnienie
Sytuacja opisana w pytaniu jest często spotykana. W małych i średnich firmach osoba odpowiedzialna za księgowość spółki bierze również udział w opracowywaniu planów dla potrzeb przygotowania budżetu firmy. Niekiedy udział ten nie ogranicza się tylko do działań wspomagających, ale polega na sporządzeniu prognozy sprawozdania finansowego pro forma. Sporządzanie prognoz sprawozdań pro forma jest także powszechnie spotykane w przypadku ubiegania się o kredyt, pożyczkę czy emisję obligacji.
Metody prognozowania sprawozdań finansowych można podzielić na dwie grupy. Jedną grupę stanowią metody oparte na przewidywanych wielkościach podstawowych danych biznesowych jak sprzedaż, koszty, wysokość wynagrodzeń (przykład 1), druga to tzw. metoda procentu od sprzedaży.
Przykład 1
Ogólna kwota wynagrodzeń stanowiła w przeszłości 15% całkowitych kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa, na podstawie kalkulacji przewiduje się jednak, że w następnym okresie sprawozdawczym ich udział wyniesie 20%.
Zobowiązania stanowiły około 40% wartości pasywów. Analiza źródeł finansowania w kolejnym okresie skłoniła głównego księgowego firmy do oszacowania ich na poziomie 45% w roku następnym.
Opisana metoda nie jest w praktyce często stosowana ze względu na jej pracochłonność i możliwość sformułowania błędnych założeń.
Znacznie popularniejszą metodą jest metoda procentu od sprzedaży. Polega ona na tym, iż za najważniejszą wielkość prognozy uznaje się sprzedaż. Zakłada się, że większość pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat jest bezpośrednio uzależniona od wielkości sprzedaży, a relacje pomiędzy tymi wielkościami są stałe i oparte na proporcjach wynikających z kształtowania się wymienionych wielkości w okresach poprzednich. Dodatkowym założeniem jest uznanie, że przyjęty dla prognoz poziom aktywów jest optymalny dla wielkości bieżącej sprzedaży (przykład 2).
Przykład 2
Załóżmy, że poziom inkasowania płatności w gotówce kształtował się w poprzednim okresie na poziomie 10% całkowitej sprzedaży. Jeśli sprzedaż roku prognozowanego zwiększy się o 15% i wyniesie 200 000 zł, to wpłaty gotówkowe należy oszacować na poziomie 20 000 zł (200 000 zł × 10%).
W celu uniknięcia niepotrzebnych pomyłek i zaoszczędzenia czasu, stosując metodę procentu od sprzedaży warto zachować odpowiednią procedurę postępowania oraz konsekwencję działania. Konsekwencja ta polega na zachowaniu określonych zależności pomiędzy poszczególnym pozycjami sprawozdania finansowego.
Początkiem prac powinno być określenie tych pozycji sprawozdania finansowego, które w aktualnej sytuacji przedsiębiorstwa zależne są wprost od wielkości sprzedaży. O ile nie będzie dochodziło do przestojów w pracy, a moce produkcyjne będą wykorzystywane optymalnie, to znaczna część pozycji bilansowych będzie zależna od wielkości sprzedaży. Przykładowo, wzrost sprzedaży będzie powodował proporcjonalny wzrost należności. Ponadto pociąga on za sobą wzrost wydatków zakupowych, co z kolei prowadzi do wzrostu zobowiązań. Wzrost sprzedaży będzie powodował także konieczność zatrudnienia nowych pracowników, co zwiększy wartość zobowiązań z tytułu wynagrodzeń i podatków od wynagrodzeń. Naturalną konsekwencją wzrostu sprzedaży, a co za tym idzie wyniku finansowego będzie wzrost wydatków inwestycyjnych, co będzie prowadzić do wzrostu wartości aktywów trwałych oraz aktywów finansowych. Wzrost wyniku finansowego brutto spowoduje wzrost obciążeń z tytułu podatku dochodowego.
Część pozycji sprawozdania finansowego nie będzie zależna od wielkości sprzedaży. Takie wielkości bowiem, jak poziom kredytów, zobowiązań finansowych, rezerw w dużej części zależeć będą od strategii kierownictwa firmy. Zaplanować je należy oddzielnie, po konsultacji z zarządem.
Ten skrócony przegląd zależności bilansowych pokazuje, że prognozowanie bilansowe jest czynnością logiczną, opierającą się na podstawowych zasadach analizy sprawozdań finansowych. Oczywiście nie zawsze jest to czynność tak prosta, jak wynikałoby z przedstawionego opisu. Realia gospodarcze, w jakich przyszło obecnie funkcjonować przedsiębiorstwom, nie są bowiem idealne. Jest regułą, że przedsiębiorstwo nie wykorzystuje swoich zdolności produkcyjnych w 100%, nie ściąga należności w krótkim czasie, w jego otoczeniu mają miejsce różne zdarzenia nadzwyczajne (np. kradzieże, pożary). Umiejętność choćby częściowego przewidzenia takich zdarzeń i przeniesienie ich skutków na język liczb w prognozowanym sprawozdaniu decyduje o dokładności prognoz i ich przydatności dla osób podejmujących decyzje.
Aleksander Szostak
specjalista w zakresie audytu i rachunkowości, pracownik międzynarodowej firmy audytorskiej