Zasady wyceny inwestycji zależą od rodzaju inwestycji, ich klasyfikacji do (odpowiednio) krótko- lub długoterminowych oraz od przyjętych przez jednostkę w polityce rachunkowości rozwiązań w przypadkach, w których ustawa o rachunkowości pozostawia prawo wyboru. Ponadto szczegółowe zasady wyceny instrumentów finansowych, które mogą stanowić składnik inwestycji, zostały określone w rozporządzeniu ministra finansów dotyczącym instrumentów finansowych.
W przypadku inwestycji długoterminowych ustawa o rachunkowości dopuszcza zasady wyceny: według wartości godziwej - dla inwestycji w nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, udziały w innych jednostkach, według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości - dla inwestycji w nieruchomości lub wartości niematerialne i prawne, według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości - dla inwestycji w udziały w innych jednostkach oraz metodę praw własności - dla udziałów w jednostkach podporządkowanych.
Natomiast w przypadku inwestycji krótkoterminowych istnieje wycena: według ceny rynkowej lub według ceny nabycia lub ceny rynkowej, w zależności od tego, która z nich jest niższa, przy czym krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, wycenia się według w inny sposób określonej wartości godziwej.
Udzielone pożyczki, niezależnie od kwalifikacji do krótko- lub długoterminowych, wycenia się zgodnie z ustawą o rachunkowości w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności. Rozporządzenie o wycenie instrumentów finansowych przewiduje dla udzielonych pożyczek szczególny sposób wyceny w tzw. skorygowanej cenie nabycia. Można odstąpić od wyceny przewidzianej w rozporządzeniu i zastosować rozwiązanie przewidziane w ustawie o rachunkowości na podstawie art. 4 ust. 4 dopuszczającego uproszczenia, w przypadku gdy nie wpływa to istotnie na sprawozdanie finansowe.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości, w przypadkach gdy ustawa dopuszcza więcej niż jedną metodę wyceny, jednostka w swojej polityce rachunkowości musi określić, którą metodę przyjmuje i konsekwentnie ją stosować.
Kategorią często pojawiającą się w kontekście dopuszczalnych metod wyceny jest wartość godziwa. Została ona zdefiniowana w ustawie o rachunkowości jako kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na sposób wyceny inwestycji wyrażonych w walutach obcych. Co do zasady powinny one być wyceniane na dzień bilansowy po obowiązującym na ten dzień średnim kursie NBP (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności).
Oprócz omówienia dopuszczalnych zasad wyceny ustawa o rachunkowości zawiera także szczegółowe uregulowania w zakresie sposobu przekwalifikowania inwestycji krótko- i długoterminowych oraz wpływu takiego przekwalifikowania na wynik finansowy i kapitał (fundusz) własny jednostki.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Wojciech Baucz
biegły rewident