Podatnik prowadzący działalność gospodarczą zakupił nieruchomość wraz z wieczystym użytkowaniem gruntu. Sprzedaż została potwierdzona fakturą VAT. Czy podatnik może odliczyć cały VAT naliczony z tej faktury, jeżeli została ona wystawiona na oboje małżonków (wspólność majątkowa). Zakupiona nieruchomość będzie w całości wykorzystywana w prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.
Faktura wystawiona na oboje małżonków nie daje prawa do odliczenia podatku naliczonego, ponieważ odbiorcą usługi będą w tym przypadku dwie osoby. Samo dokonanie zakupu nieruchomości przez małżonków pozostających we wspólnocie majątkowej nie wyklucza natomiast prawa do odliczenia podatku naliczonego. Należy jednak wskazać jako podatnika, czyli nabywcę tylko osobę prowadzącą działalność gospodarczą i będącą podatnikiem VAT.
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje podatnikom wymienionym w art. 15 ustawy o VAT. Należą do nich między innymi osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Warunkiem pozwalającym na odliczenie podatku naliczonego jest wykorzystywanie nabytych towarów czy usług do wykonywania czynności opodatkowanych.
W przedstawionej sytuacji mamy do czynienia z nakładaniem się na siebie przepisów ustawy o VAT, a także z prawem rodzinnym. Majątkowa wspólność majątkowa oznacza przede wszystkim brak określonych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Zakup nieruchomości przez małżonków będących w majątkowej wspólności powinien być dokonany w formie aktu notarialnego, w którym najlepiej zaznaczyć, że zakupiona nieruchomość będzie przeznaczona na cele działalności gospodarczej jednego z małżonków.
W wyroku z 27 sierpnia 1999 r. (sygn. akt III S.A. 8347/98-LEX nr 48133) Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, że: dokonanie zakupu przez podatnika pozostającego w związku małżeńskim, do którego odnoszą się zasady wspólności ustawowej, nie wyklucza możliwości legalnego otrzymania faktury VAT wskazującej tego podatnika jako nabywcę. W omawianym wyroku sporne nabycie lokali będących we wspólności majątkowej dokonane zostało aktem notarialnym, faktura zaś została wystawiona na osobę prowadzącą jednoosobowo działalność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług. Ponadto zakupiona nieruchomość stanowiła współwłasność podatniczki w ewidencji środków trwałych. Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazał, że ustawa nie zawęża pojęcia podatnika i realizacji jego praw do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych ze sprzedażą opodatkowaną tylko do osób niepozostających w małżeńskiej wspólności ustawowej.
Orzeczenie to jest nadal aktualne, pomimo zmiany stanu prawnego w podatku od towarów i usług. Analiza norm prawnych zawartych w ustawach o podatku od towarów i usług w obu ustawach pozwala stwierdzić, że dają one prawo podatnikowi do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z:
• sumy kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika – art. 86 ust. 2 pkt 1 obecnej ustawy z 11 marca 2004 r.,
• sumy kwot podatku określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług – art. 19 ust. 2 ustawy z 8 stycznia1993 r.
Ustawa z 11 marca 2004 r. o VAT, definiując rozmiary uprawnień podatnika, kładzie nacisk na przeznaczenie zakupionych towarów do wykonywania czynności opodatkowanych, nie zawierając ograniczenia odliczenia podatku do połowy wysokości podatku naliczonego. Podobnie było w poprzednim stanie prawnym. Faktura VAT uprawniająca do odliczenia VAT powinna zawierać zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT m.in. dane dotyczące nabywcy będącego podatnikiem VAT, a nie dwojga małżonków.
• art. 15 ust. 1, art. 86 ust. 1–3, art. 106 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535
• art. 19 ust. 1–2 ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 11, poz. 50; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 109, poz. 1162, uchylona z dniem 1 maja 2004 r.
Anna Wyrzykowska
doradca podatkowy