RADA
Strona postępowania ma obowiązek zgłosić się osobiście w celu złożenia wyjaśnień. Nie ma znaczenia, że wcześniej ustanowiła pełnomocnika do reprezentowania jej w postępowaniu podatkowym. W pewnych przypadkach za niestawiennictwo grozi podatnikowi grzywna. Szczegóły w uzasadnieniu.
uzasadnienie
Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują, że strona postępowania podatkowego może działać przez pełnomocnika. Wówczas do akt sprawy trzeba złożyć na piśmie pełnomocnictwo w oryginale lub jego urzędowy odpis. Można je również zgłosić ustnie do protokołu. Po ustanowieniu przez stronę pełnomocnika to z nim organ prowadzący postępowanie prowadzi wszelką korespondencję w sprawie, np. żąda wyjaśnień, dostarczenia dodatkowych dokumentów. Często organy podatkowe, chcąc wykluczyć możliwość popełnienia jakiegokolwiek uchybienia proceduralnego, wysyłają pisma zarówno do pełnomocnika, jak i do strony postępowania. Jednak pismo doręczone stronie, która ma pełnomocnika, nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Dopiero od doręczenia pisma pełnomocnikowi liczy się wszelkie terminy procesowe.
PRZYKŁAD
Urząd skarbowy prowadzi postępowanie podatkowe, w którym podatnik ustanowił pełnomocnika. Organ podatkowy chciał wysłuchać wyjaśnień strony. Wysłał do pełnomocnika 16 lutego wezwanie dla strony do osobistego stawiennictwa w siedzibie urzędu w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma. Wezwanie tej samej treści wysłał do strony. Pełnomocnik wyjechał na krótki urlop i wezwanie otrzymał po powrocie 28 lutego, a stronie doręczono je już 21 lutego. W tym przypadku siedmiodniowy termin na zgłoszenie się do urzędu skarbowego będzie liczony od 28 lutego.
Są sytuacje, gdy strona postępowania, mimo ustanowienia pełnomocnika, musi zgłosić się do organu podatkowego. Dzieje się tak w przypadku, gdy charakter czynności, której ma dokonać strona, wymaga jej osobistego działania. Takim przykładem jest wezwanie do złożenia wyjaśnień, o którym mowa w pytaniu Czytelnika. Osobiste stawienie się strony w celu złożenia wyjaśnień w sprawie nie może być zastąpione przez pisemne oświadczenie, ani też działanie pełnomocnika. RRola pełnomocnika może w takim przypadku ograniczyć się do towarzyszenia podatnikowi.
W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa może wezwanemu (stronie, pełnomocnikowi) grozić określona kara porządkowa. Wymienia ją art. 262 Ordynacji podatkowej. Katalog kar ma charakter zamknięty. Oznacza to, że nie może być zastosowana inna kara niż tam wymieniona. Jest to grzywna w wysokości do 2500 zł.
O ukaraniu grzywną organ podatkowy orzeka w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Termin płatności nałożonej kary wynosi 7 dni od dnia otrzymania postanowienia o ukaraniu. W przypadku nieuiszczenia grzywny w terminie zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Jednak w przypadku usprawiedliwienia niestawiennictwa organ podatkowy, który karę nałożył, może ją uchylić. O uchyleniu kary decyduje również w formie postanowienia.
Poza tym kara może być zastosowana wyłącznie wtedy, gdy w wezwaniu do osobistego stawiennictwa było pouczenie o skutkach niezastosowania się do treści wezwania. Jeżeli pouczenia nie było, organ podatkowy nie może zastosować kary porządkowej. Takie stanowisko wyraził NSA w orzeczeniu z 29 sierpnia 2002 r., sygn. akt PP 2003/5/62:
"Warunkiem wymierzenia kary porządkowej w związku z niedopełnieniem obowiązku określonego w art. 262 o.p. jest ponadto pouczenie przez organ podatkowy osoby zobowiązanej do jego wykonania o skutkach niezastosowania się do wezwania".
Należy podkreślić, że organy podatkowe mogą stosować kary porządkowe wyłącznie w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolnym. Przepisy o karach porządkowych nie mają zastosowania w związku z postępowaniem sprawdzającym. Potwierdza to orzeczenie NSA z 7 stycznia 2000 r., sygn. akt I SA/Ka 963/98:
"Organ podatkowy ma prawo nałożenia kary porządkowej (art. 262 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) tylko w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym (dział IV ustawy) lub kontrolnym (dział VI - art. 292 ustawy). Zachowanie podatników w toku postępowania sprawdzającego (dział V ustawy), a także w związku z innymi czynnościami urzędowymi organów podatkowych nie jest zagrożone karą porządkową."
Podsumowując, strona ma obowiązek zgłoszenia się na wezwanie organu podatkowego nawet wtedy, gdy działa w postępowaniu przez pełnomocnika. Za niestawiennictwo strona może być ukarana grzywną, pod warunkiem że w wezwaniu została o tym pouczona. Kolejnym negatywnym skutkiem może być utrata przez stronę okazji do szczegółowego przedstawienia własnych argumentów.
Podstawa prawna:
- art. 136, 137, 262-263 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. Nr 225, poz. 163
- art. 121 i 122 ustawy z 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 225, poz. 1954; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 187, poz. 1381
Grzegorz Błażejczyk
ekspert w zakresie postępowania podatkowego