Jestem zatrudniony na stanowisku dyrektora finansowego w spółce z o.o. Nasza jednostka działa w formie spółki już od kilku lat, lecz powstała z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w ubiegłych latach. Jednym z elementów przejętych po przedsiębiorstwie państwowym jest obowiązujący do tej pory w naszej spółce zbiorowy układ pracy, przewidujący wypłacanie dla dłużej zatrudnianych pracowników tak zwanych nagród jubileuszowych. Do roku ubiegłego spółki rozpoznawała koszty z tytułu nagród jubileuszowych na zasadzie kasowej, tzn. nagrody te księgowane były jako koszt spółki w momencie ich wypłaty. Od bieżącego roku spółka zamierza utworzyć rezerwę na wypłacane w przyszłości nagrody jubileuszowe. Wielkość tej rezerwy ma być liczona na podstawie specjalnego algorytmu biorącego pod uwagę między innymi takie czynniki, jak przewidywana liczba lat, którą obecnie zatrudnieni pracownicy przepracują jeszcze w spółce, przewidywana wielkość średniego wynagrodzenia w spółce, które będzie podstawą do wyliczenia wielkości nagród jubileuszowych, prawdopodobieństwo, że obecnie zatrudnieni pracownicy nie odejdą ze spółki przed nabyciem prawa do otrzymania nagrody jubileuszowej. W związku z tym, że rezerwa na nagrody jubileuszowe będzie tworzona przez naszą spółkę po raz pierwszy w tym roku, wpłynie ona znacząco na wynik finansowy bieżącego roku obrotowego. Czy w tej sytuacji możliwe jest zaksięgowanie tej rezerwy w ciężar kapitału własnego spółki w pozycji "Zysk (strata) z lat ubiegłych"?
W opisanej sytuacji uzasadnione wydaje się stwierdzenie, że nieutworzenie przez jednostkę we właściwym czasie rezerwy na nagrody jubileuszowe należałoby uznać za błąd podstawowy. W konsekwencji spółka ma prawo do zaksięgowania korekty z tytułu utworzenia rezerwy na nagrody jubileuszowe w ciężar kapitału własnego spółki w pozycji „Zysk (strata) z lat ubiegłych”.
WYJAŚNIENIE:
Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych przez spółki z o.o. reguluje ustawa o rachunkowości. Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy, spółki obowiązane są stosować określone ustawą zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.
Artykuł 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości wymaga, żeby – kierując się zasadą współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów – spółki zaliczały do pasywów danego okresu sprawozdawczego przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione. Przykładem tego rodzaju kosztów spółki są nagrody jubileuszowe wypłacane dla jej pracowników. Pracownik nabywa uprawnienie do otrzymania nagrody jubileuszowej przez kolejne przepracowane w spółce lata. W związku z tym do kosztów danego okresu sprawozdawczego spółka powinna zaliczyć odpowiednią część przyszłej kwoty nagrody jubileuszowej, którą to część pracownik „nabył” w trakcie danego okresu sprawozdawczego. Odpowiednia część kosztów przyszłych nagród jubileuszowych powinna zostać odniesiona poprzez utworzenie odpowiedniej rezerwy na nagrody jubileuszowe. Oczywiście przy obliczaniu wielkości rezerwy na te nagrody spółka powinna wziąć pod uwagę rozmaite czynniki, które mogą mieć wpływ na wielkość wypłacanych w przyszłości nagród jubileuszowych. Do takich czynników można przykładowo zaliczyć: przewidywaną liczbę lat, którą obecnie zatrudnieni pracownicy przepracują jeszcze w spółce, przewidywaną wielkość średniego wynagrodzenia w spółce, które będzie podstawą do wyliczenia wielkości nagród jubileuszowych, prawdopodobieństwo, że obecnie zatrudnieni pracownicy nie odejdą ze spółki przed nabyciem prawa do otrzymania nagrody jubileuszowej.
Spółka powinna zacząć tworzyć rezerwę na nagrody jubileuszowe od pierwszego roku obowiązywania w niej zbiorowego układu pracy, przewidującego wypłacanie nagród jubileuszowych.
Nieutworzenie przez spółkę rezerwy na koszty przyszłych nagród jubileuszowych od momentu wejścia w życie uregulowań przewidujących wypłacanie tego rodzaju nagród może zostać uznane za błąd podstawowy. Spółka może bowiem wykryć błędy popełnione przy sporządzaniu sprawozdań finansowych za poprzedni lub kilka poprzednich okresów sprawozdawczych. Błędy te mogą być wynikiem pomyłek arytmetycznych, niedociągnięć przy stosowaniu zasad rachunkowości, błędnej interpretacji faktów, oszustw lub niedopatrzeń. Korekta tych błędów następuje zwykle w toku ustalania zysku lub straty za bieżący okres sprawozdawczy (rok obrotowy). Niekiedy jednak, na ogół w rzadkich przypadkach, błąd ma tak znaczący wpływ na wynik roku obrotowego, a zarazem na dane sprawozdania finansowego za poprzedni lub kilka poprzednich okresów, że po jego wykryciu nie można nadal uznać tych sprawozdań za rzetelnie i jasno przedstawiające sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Błędy tego rodzaju określa się mianem „błędów podstawowych”. Kwestię tę reguluje art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości, który stanowi, że jeżeli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy spółka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu podstawowego, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za rzetelnie i jasno przedstawiające sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy spółki, to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się na kapitał własny i wykazuje jako „Zysk (strata) z lat ubiegłych”.
PODSTAWA PRAWNA:
• art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Paweł Szalacha