Prowadzimy ewidencję zapasów w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie planowanego technicznego kosztu wytworzenia. W jaki sposób należy na koniec okresu obrachunkowego ustalić ich wartość bilansową i zaprezentować w sprawozdaniu finansowym?
Zgodnie z przyjętą polityką rachunkowości jednostka gospodarcza może dokonać wyceny wyrobów gotowych i półproduktów na poziomie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia. Może również dokonać wyceny według stałych cen ewidencyjnych, ustalonych na poziomie:
• technicznego rzeczywistego kosztu wytworzenia z ubiegłego okresu,
• planowanego technicznego kosztu wytworzenia,
• ceny sprzedaży netto (cena ta stosowana jest w jednostkach gospodarczych, które nie dokonują obliczeń mających na celu ustalenie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia).
Zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny produkty gotowe powinny być wycenione w koszcie wytworzenia, jeżeli jest on niższy od cen sprzedaży netto. W przeciwnym razie wycena powinna nastąpić w wartości nie wyższej od cen sprzedaży netto. Wycena wyrobów gotowych nie stwarza większych problemów, ponieważ jednostka gospodarcza posiada informacje na temat cen rynkowych. Trudniej dokonać wyceny produkcji w toku, ponieważ wówczas jednostka nie dysponuje cenami rynkowymi (produkcja w toku nie jest zazwyczaj przedmiotem obrotu towarowego). Wyceniana jest ona na poziomie kosztów bezpośrednich wytworzenia (materiałów bezpośrednich). Jednostka powinna w tym przypadku dokonać weryfikacji kosztów wytworzenia i usunąć te koszty, których w przyszłości „rynek może nie zaakceptować”. Przepisy prawne dopuszczają możliwość, aby jednostka gospodarcza nie dokonywała w ogóle wyceny produkcji w toku. Dotyczy to tylko tych jednostek, w których wielkość produkcji w toku jest niewielka lub podobna na koniec poszczególnych okresów obrachunkowych, przez co nie powoduje zniekształcenia wyniku finansowego, a przewidywany czas zakończenia produkcji nie jest dłuższy niż trzy miesiące.
Przykład
W bilansie otwarcia 2004 r. w jednostce X widniały m.in. następujące wartości:
• półprodukty i produkty w toku 12 000 zł,
• produkty gotowe 33 000 zł.
W informacji dodatkowej stanowiącej element sprawozdania finansowego za 2003 r. zamieszczono między innymi informacje dotyczące metod wyceny zapasów: „Produkty gotowe wycenione są na poziomie planowanego technicznego kosztu wytworzenia, który wynosi 30 000 zł (1000 szt. po 30 zł), a odchylenia debetowe od stałych cen ewidencyjnych wyrobów gotowych wynoszą 3000 zł (1000 szt. po 3 zł)”.
W 2004 r. w jednostce miały miejsce następujące operacje gospodarcze:
1. PK – przeksięgowano wartość produkcji w toku jako wartość kosztów produkcji 12 000 zł
2. PK – przeksięgowano koszty bezpośrednie (m.in. wynagrodzenia, zużycie materiałów, amortyzacja) poniesione w dziale produkcji 36 000 zł
3. Pw – przyjęto do magazynu produkty gotowe w planowanym technicznym koszcie wytworzenia 1300 szt. po 30 zł 39 000 zł
4. PK – przeksięgowano wynik kalkulacji kosztów (koszt rzeczywisty produktów gotowych) 1300 szt. po 33 zł 42 900 zł
5. PK – przeksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych 1300 szt. po 3 zł 3 900 zł
6. Wz – wydano odbiorcy wyroby gotowe (2000 szt. po 30 zł) 60 000 zł
7. PK – przeksięgowano odchylenia przypadające na wydane wyroby gotowe (2000 szt. po 3 zł) 6 000 zł
8. PK – przeksięgowano koszty produkcji jako wartość produkcji w toku 5 100 zł
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Wartość technicznego planowanego kosztu wytworzenia powiększonego o odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych stanowi wartość wyrobów gotowych określoną na poziomie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia, co należy przedstawić w bilansie.
Trzeba pamiętać, że jednostka gospodarcza w informacji dodatkowej umieszcza także dane na temat war-tości odpisów aktualizacyjnych zapasów.
Grażyna Voss
Katedra Rachunkowości
Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu
Podstawa prawna
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66