Przesłanki szacowania przychoduPo przeprowadzeniu postępowania podatkowego naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzję, w której zarzucono spółce naruszenie przepisów art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz określono dochód w drodze oszacowania. Organy podatkowe stwierdziły, że pomiędzy naszą firmą a naszym kontrahentem (spółką akcyjną) istniały powiązania tego typu, że członek zarządu w naszej spółce jest jednocześnie prezesem zarządu S.A. i posiada w niej 90 proc. udziałów. W transakcjach z tą spółką stosowaliśmy rabat wynoszący 15 proc., ponieważ spółka ta była głównym odbiorcą naszych towarów i kontrakty z nią miały dużą wartość i szczególne znaczenie dla nas. Ponadto kontrahent towar odbierał własnym transportem. Pomimo tych wyjaśnień wydano niekorzystną dla nas decyzję. Uzasadnienie decyzji oparto wyłącznie na fakcie powiązań osobowo-kapitałowych i przyznanym rabacie w wysokości 15 proc., którego nie stosowano wobec innych naszych klientów. Czy w takiej sytuacji organ podatkowy miał prawo zastosować przepis art. 11?
Nie. Zgodnie z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stwierdzenie przez organy podatkowe, że w wyniku powiązań podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe niż należałoby oczekiwać, daje prawo tym organom do dokonywania korekty przychodów i kosztów uzyskania przychodów u tego podatnika. W takich okolicznościach dochody danego podmiotu oraz należny podatek dochodowy określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.
Jak wynika z pytania, kupującego i sprzedającego łączą powiązania, o których mowa w art. 11 ust. 4 u.p.d.o.p. W świetle tego przepisu podmioty krajowe uważa się za powiązane, gdy:
• podmiot krajowy bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu innym podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale innego podmiotu krajowego, albo
• te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów.
W opisanym stanie faktycznym bez wątpienia istnieją powiązania, o których mówi art. 11. Następną kwestią jest ustalenie, czy powiązania te miały wpływ na ceny towarów oraz czy nie zostały narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego spółka nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały. Jeśli wszystkie ww. przesłanki zaistniałyby, dochód określa się w drodze oszacowania bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań. W tym celu stosuje się następujące metody szacowania:
1) porównywalnej ceny niekontrolowanej,
2) ceny odprzedaży,
3) rozsądnej marży „koszt plus”.
Jeżeli nie jest możliwe zastosowanie ww. metod, stosuje się metody zysku transakcyjnego.
Z wyżej opisanego stanu faktycznego wynika jednak, że organy podatkowe dokonały błędnej analizy materiału dowodowego.
Organy nie zbadały, czy ustalone przez strony warunki różnią się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty. Jak wynika z pytania, zastosowany rabat w wysokości 15 proc. wynikał z wielkości transakcji i ich znaczenia dla przedsiębiorcy. W jednym z wyroków sąd administracyjny stwierdził, że dla oceny, czy dany podmiot wypełnia znamiona art. 11, są niezbędne nie tylko analiza różnic cen, ale i inne okoliczności, a w szczególności całokształt powiązań handlowych (wyrok NSA z 18 maja 1999 r. – sygn. akt I SA/Po 1945/98 LEX nr 37835).
Sam fakt powiązań gospodarczych nie może rodzić ujemnych skutków podatkowych dla podmiotów powiązanych. Przeczyłoby to wolności gospodarczej, która m.in. polega na indywidualnym negocjowaniu kontraktów. Warunki przyjęte w kontrakcie są wynikiem całokształtu istniejących okoliczności gospodarczych, a nie są podyktowane osiągnięciem określonych skutków podatkowych. Udzielenie rabatu dla powiązanego podmiotu nie było podyktowane unikaniem lub ograniczeniem opodatkowania, a miało na celu zapewnienie pewności obrotu.
Reasumując, błędy w postępowaniu dowodowym przeprowadzonym przez urząd skarbowy dyskwalifikują postępowanie podatkowe oraz decyzję podatkową wydaną w jego toku.
Sławomir Chmielewski
pracownik urzędu skarbowego
Podstawa prawna:
art. 11 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).