Jestem wspólnikiem spółki z o.o. i jednocześnie członkiem jej zarządu. Zarząd spółki jest dwuosobowy - każdy z jego członków jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji spółki. Ostatnio zawarłem ze spółką umowę o pracę. Przy zawieraniu tej umowy samodzielnie reprezentowałem spółkę i jednocześnie występowałem we własnym imieniu. Od księgowego dowiedziałem się jednak, że zawarta w ten sposób umowa jest wadliwa, co będzie miało konsekwencje podatkowe zarówno dla mnie, jak i dla spółki. Czy tak jest naprawdę?
Tak Zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. w umowie pomiędzy członkiem zarządu a spółką spółkę powinna reprezentować rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą wspólników. W orzecznictwie SN ugruntował się pogląd, iż zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu z naruszeniem tej zasady (brak właściwej reprezentacji spółki) powoduje bezwzględną nieważność umowy (por. uchwała SN z 8 marca 1995 r., sygn. akt I PZP 7/95). Może to rodzić wątpliwości co do kwalifikacji pobranego wynagrodzenia pod względem podatkowym, zarówno w odniesieniu do autora listu – jako niedoszłego pracownika, jak i spółki – w zakresie kwalifikacji poniesionych wydatków jako kosztów podatkowych.
Wobec nieważności umowy o pracę zawartej między autorem listu a spółką, zarówno świadczenie spółki, jak i świadczenie autora listu powinny być uznane za świadczenia nienależne (art. 410 § 2 kodeksu cywilnego).
Nawet w wyniku zawarcia nieważnej umowy między stronami niedoszłego stosunku prawnego może dojść do zachowań polegających na spełnieniu świadczeń wzajemnych – w przypadku nieważnej umowy o pracę do świadczenia pracy i do świadczenia polegającego na wypłacie wynagrodzenia. Czynności te należy wtedy traktować jedynie jako czynności faktyczne. Jednakże, jak wskazuje się w orzecznictwie w prawie podatkowym, zarówno pojęcie kosztu podatkowego, jak i przychodu powinno być wiązane nie tylko z czynnościami prawnymi, ale również z czynnościami faktycznymi.
W przypadku wystąpienia sytuacji, w której doszło do naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących (art. 210 k.s.h), faktycznie świadczona praca nie może prowadzić do zawarcia umowy o pracę w sposób dorozumiany. Tym samym wynagrodzenie pobrane przez autora listu nie może być uznane za przychód ze stosunku pracy. W związku z tym może pojawić się wątpliwość co do kwalifikacji podatkowej uzyskanego przysporzenia. Przykładowo, w takiej sytuacji próbowano niekiedy przyjmować, iż jeżeli członek zarządu jest także udziałowcem spółki, dokonaną wypłatę można by uznać za dochód z udziału w zyskach osoby prawnej. Takie rozwiązanie ma jednak istotną wadę, nie można bowiem stawiać znaku równości pomiędzy wynagrodzeniem za wykonywanie określonych czynności a wypłatą związaną z posiadaniem udziałów w spółce.
Moim zdaniem w omawianej sytuacji wypłatę na rzecz autora listu należałoby potraktować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 7 ustawy o p.d.o.f., czyli przychody otrzymane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące m.in. do składu zarządu.
Jeśli zaś chodzi o spółkę, która wypłaciła wynagrodzenie, to zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o p.d.o.p. nie uznaje się za koszt wydatków związanych z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów, w związku z czym nieważność umowy o pracę, w wykonaniu której zostało spełnione świadczenie w postaci wynagrodzenia, nie stanowi samodzielnej przesłanki uniemożliwiającej zaliczenie tego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.
W sytuacji opisanej w liście świadczeniu poniesionemu przez spółkę nie można nadać jednostronnego charakteru, gdyż autor listu wykonywał określone czynności na rzecz spółki, w związku z czym wypłacone wynagrodzenie będzie mogło zostać zakwalifikowane jako koszt podatkowy.
Dariusz Strzelec
Podstawa prawna:
• art. 13 ust. 1 pkt 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),
• art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.),
• art. 210 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),
• art. 410 § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.).