Ministerstwo Finansów uznało, że wynagrodzenia refundowane z unijnych funduszy muszą być opodatkowane.
Dla beneficjentów pomocy strukturalnej, w tym samorządów, oznacza to konieczność takiego zaplanowania budżetów poszczególnych projektów, by zapewnić w nich odpowiednie kwoty na ten cel. Niezastosowanie się do ministerialnej interpretacji grozi sankcjami karno-skarbowymi.
Nowe zasady opodatkowania środków pochodzących z funduszy strukturalnych dostępnych w perspektywie finansowej 2004–2006 wynikają z interpretacji ministra finansów wydanej 30 sierpnia br. w związku – jak argumentuje resort – z rozbieżnościami interpretacyjnymi w tej materii. Na jej podstawie organy podatkowe będą obciążały podatkiem tą kategorię środków według jednolitych zasad najprawdopodobniej za okres od 2004 r., a od zaległych zobowiązań pobierać odsetki.
Pojęcie pomocy bezzwrotnej
Kluczową kategorią, która kwalifikuje otrzymane środki do zwolnienia z podatków dochodowych, jest pomoc bezzwrotna. To właśnie zaliczanie dotychczas przez fiskus środków pochodzących z funduszy unijnych do pomocy bezzwrotnej decydowało o zwolnieniach podatkowych dla grupy podmiotów otrzymujących taką pomoc.
Wedle obowiązujących przepisów ustaw o podatkach dochodowych, pomoc bezzwrotna może pochodzić od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, z programów ramowych działań i rozwoju technicznego Unii Europejskiej oraz z programów NATO. Przyznawana jest na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z państwami obcymi, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, a rozdzielana przez uprawnioną do tego instytucję krajową. Jest to szczególnie istotne dla wynagrodzeń pracowników beneficjenta, które są opłacane ze środków owej pomocy bezzwrotnej – są one wówczas zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, pod warunkiem że podatnik (osoba fizyczna) realizuje bezpośrednio cel programu finansowego z bezzwrotnej pomocy. Tylko wynagrodzenia osób fizycznych zatrudnionych bezpośrednio (niezależnie od rodzaju umowy: umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna) korzystają ze zwolnienia. Pracownicy zatrudnieni bezpośrednio przy projektach finansowanych lub współfinansowanych ze środków pomocowych to pracownicy merytoryczni, a nie administracyjni.
Zwolnienie nie ma przy tym zastosowania do wynagrodzeń osób, którym podatnik zleca wykonanie czynności w związku z realizowanym programem (np. podwykonawców).
W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnik (osoba prawna) nie musi realizować bezpośrednio celu programu finansowanego z pomocy bezzwrotnej, czynią to zatrudnione przez niego osoby fizyczne. Wynagrodzenie tych kategorii osób realizujących bezpośrednio cele programów finansowanych z pomocy bezzwrotnej, a więc pracowników, zleceniobiorców, osób świadczących pracę na podstawie umowy o dzieło, są zwolnione z podatku od osób fizycznych.
Ze zwolnienia korzystają więc wynagrodzenia osób opłacane ze środków programów przedakcesyjnych – SAPARD, ISPA, PHARE, pochodzących z pomocy bezzwrotnej.
GSiA RADZI
Dokonując wypłaty wynagrodzenia bez potrącenia podatku dochodowego od osób fizycznych, należy sprawdzić, jaki zakres obowiązków lub zakres umowy cywilnoprawnej ma dana osoba. O zwolnieniu z podatku decyduje właśnie zakres obowiązków, a nie tytuł stanowiska.
Szczegółowe uwarunkowania zwolnienia zawiera art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Pomoc strukturalna jest „zwrotna”
Zasadniczą zmianą w podejściu Ministerstwa Finansów (a co za tym idzie organów podatkowych) i w skutkach w sferze prawa podatkowego jest wyłączenie środków otrzymywanych przez beneficjentów w perspektywie finansowej 2004–2006 z zakresu Narodowego Planu Rozwoju (udzielanej z jednofunduszowych sektorowych programów operacyjnych – np. SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, SPO Rozwój Zasobów Ludzkich, SPO Transport czy wielofunduszowego ZPORR) z kategorii pomocy bezzwrotnej.
W interpretacji z 30 sierpnia br. stwierdzono, że pomoc, jaką otrzymują beneficjenci, pochodzi faktycznie ze środków pożyczonych z budżetu państwa na prefinansowanie realizowanych programów i projektów pomocowych. Skutkiem przyjęcia takiego kierunku interpretacji jest fakt, że taka pomoc nie ma charakteru pomocy bezzwrotnej, a tylko pod takim warunkiem środki pomocowe korzystają ze zwolnienia przedmiotowego z podatku dochodowego.
Poza tym, wedle stanowiska ministerstwa, środki pomocowe w części współfinansowanej z budżetu nie mogą być uznane za pomoc pochodzącą z dotacji (rozumianej w świetle ustawy o finansach publicznych), a co za tym idzie i ta kategoria środków nie korzysta ze zwolnienia z podatków dochodowych.
W konsekwencji wynagrodzenia osób zatrudnionych przy realizacji programów (na podstawie umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych), która obejmuje przygotowanie, wybór, ocenę, monitorowanie projektu, weryfikacje płatności i kontroli finansowej, nie korzystają ze zwolnienia i tym samym podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Oznacza to, że płatnik jest zobowiązany do poboru zaliczek od dochodów ze stosunku pracy na podatek i analogicznie od dochodów z umów cywilnoprawnych. Rozwiązanie to ma zastosowanie także do świadczeń otrzymywanych przez beneficjentów ostatecznych – osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w ramach SPO Rozwój Zasobów Ludzkich, a także w ramach środków przyznanych z Działań 1.2 i 1.3 tego programu, które wedle interpretacji ze względu na swój pieniężny charakter stanowią przychód i dlatego podlegają opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych.
GSiA RADZI
W związku z tym, że poszczególne programy finansowane są z dwóch źródeł: środków pomocowych i środków krajowych, dla przejrzystej gospodarki finansowej i w efekcie uniknięcia sporów z organami podatkowymi, które wypłaty na rzecz pracowników są zwolnione z opodatkowania, wskazane jest prowadzenie odrębnych rozliczeń dla różnych kategorii źródeł finansowania (por. wyrok NSA z 18 października 2002 r., sygn. akt SA/Bk1819/01).
Dla samorządów terytorialnych realizujących projekty współfinansowane z funduszy UE zmiana w opodatkowaniu wiąże się z koniecznością pewnych zmian w ich gospodarce budżetowej.
W przypadku gdy wynagrodzenie wykonawcy określone było dotychczas kwotą netto, po wprowadzeniu zmian powstaje konieczność podwyższenia kwoty brutto tego wynagrodzenia, a co za tym idzie zwiększenie budżetu (wobec konieczności zabezpieczenia wyższych kwot na wynagrodzenia).
Samorządy, które nie dostosują się do interpretacji ministra finansów, narażają się na sankcje karno-skarbowe.
GSiA OSTRZEGA
W przypadku gdy w 2006 r. pracownikom lub zleceniobiorcom dokonywano wypłat bez podatku, należy dokonać obliczenia podatku i korekt deklaracji. Jeżeli podatnik w roku 2004 i 2005 nie wykazał w zeznaniu rocznym przychodu z tytułu środków wypłacanych z funduszy strukturalnych, należy liczyć się z tym, że będzie musiał dokonać korekty deklaracji i dopłacić należny podatek wraz z odsetkami.
Ważny jest cel przeznaczenia środków
Dla skutków w sferze prawa podatkowego bardzo istotne jest, na jakie cele – inwestycyjne, społeczne czy edukacyjne – podatnik przeznacza otrzymane środki pomocowe.
Jeśli chodzi o inwestycje, to przykładem mogą być działania związane z realizacją projektów dotyczących rozbudowy i modernizacji sieci drogowej oraz modernizacji transportu publicznego, projektów środowiskowych, rewitalizacją obiektów i terenów zdegradowanych, a także poprawą atrakcyjności szkół wyższych lub placówek ochrony zdrowia (wszelkie działania wchodzące w zakres Priorytetu 1 ZPORR Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów).
Jeżeli beneficjent ostateczny przeznaczy otrzymaną pomoc finansową na inwestycje, to wydatki poniesione w tym zakresie nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, a otrzymane środki pomocowe, jako zwrot tych wydatków, nie będą przychodami.
Natomiast odpisy amortyzacyjne od części wartości inwestycji, która została zrefundowana, nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów, w świetle ustaw o podatkach dochodowych.
Liczy się również rodzaj beneficjenta
Jeżeli otrzymane środki pomocowe przeznaczone są na cele edukacyjne i społeczne związane z rozwojem zasobów ludzkich, to kryteriami kwalifikacji podatkowej będą także rodzaj i rola podmiotu uczestniczącego w realizacji określonego działania programu.
Pierwszą kategorią są projektodawcy (ostateczni odbiorcy pomocy) prowadzący działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu świadczeń (usług) przewidzianych w umowie projektowej.
Środki otrzymywane na wykonanie przewidzianych umową usług na rzecz instytucji wdrażającej stanowią przychody projektodawców i podlegają opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych.
Wydatki finansowane z tych przychodów będą zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.
Dlatego skutki podatkowe dla projektodawców prowadzących działalność gospodarczą i realizujących działania ze sfery rozwoju zasobów ludzkich będą neutralne – przychody otrzymywane z Instytucji Wdrażających będą za każdym razem równoważone wydatkami na finansowanie realizowanych projektów.
Jeśli projektodawcy ci (osoby prawne), których statutowym celem jest m.in. działalność oświatowa (analogicznie organizacje pożytku publicznego), uzyskają przy realizacji programów pewne dochody, to będą one wówczas zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych.
Drugą kategorią odbiorców ostatecznych są osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej korzystające z usług świadczonych w ramach realizacji projektu. Świadczenia te można podzielić na te o charakterze pieniężnym – stypendia pieniężne, oraz niepieniężne – np. szkolenia, doradztwo, stypendia rzeczowe, praktyczna nauka zawodu, pośrednictwo pracy, staże.
Wartość otrzymanych tego rodzaju świadczeń nieodpłatnych lub częściowo płatnych, a także rzeczowych – finansowanych lub wspołfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, agencji rządowych lub rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych, międzynarodowych instytucji finansowych w ramach programów rządowych – jest wolna od podatku.
Co więcej, przychodów osób prawnych uzyskiwanych z tytułu uczestnictwa w nieodpłatnych szkoleniach finansowych ze środków funduszy strukturalnych, a także wartości otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw oraz wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń finansowanych lub współfinansowanych z budżetów wymienionych wyżej jednostek nie zalicza się do przychodów dla celów podatku dochodowego od osób prawnych.
Natomiast pewne kategorie świadczeń o charakterze pieniężnym są wolne od podatku pod pewnymi warunkami.
Podmiot wypłacający te świadczenia nie ma obowiązku odprowadzania od tych dochodów zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku podatkowego. Jest natomiast zobligowany przekazać podatnikowi oraz właściwemu dla podatnika urzędowi skarbowemu informację PIT-8C, w której wykaże kwotę przychodu z tytułu tych wypłat. Z kolei podatnik ma obowiązek wykazać dochody z tego tytułu w zeznaniu podatkowym do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.
Jakie świadczenia pieniężne są wolne od podatku
Stypendia dla uczniów i studentów wypłacane np. w ramach Działania 2.2 ZPORR (w tym refundacje kosztów zakwaterowania i dojazdów) nie podlegają opodatkowaniu do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 380 zł.
Stypendia doktoranckie wypłacane w ramach Działania 2.6 są również wolne od opodatkowania, o ile zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego na wniosek projektodawcy.
Natomiast zwrot kosztów podróży w przypadku osób dojeżdżających na szkolenia wypłacanych z Działania 2.3 korzysta ze zwolnienia do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego ds. pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.
Wreszcie dodatki do praktyk dla studentów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych (wypłacane w ramach Działania 2.1 ZPORR), dodatki stażowe dla absolwentów szkół wyższych (wypłacane w ramach Działania 2.6), a także koszty opieki nad dziećmi i osobami zależnymi (wypłacane w ramach Działania 2.3) podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Dokumenty, które warto przeanalizować
Osoby zainteresowane problemem opodatkowania wynagrodzeń refinansowanych z funduszy strukturalnych powinny przeanalizować następujące dokumenty:
• pismo ministra finansów z 30 sierpnia 2006 r. nr DD6-8213-8/06/DZ/412
• Decyzja w sprawie interpretacji prawa podatkowego dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 12 września 2006 r. (nr PB I-3/4150/IN136/US/2006/PM)
• Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.)
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
• Rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji w zakresie zatrudnienia (Dz.U. nr 267, poz. 2653 z późn. zm.)
Pomoc na dofinansowanie zatrudnienia
Możliwe jest też otrzymanie dofinansowania kosztów płacy pracowników udzielanego na tworzenie zatrudnienia dla osób pochodzących z rolnictwa i osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi w ramach Działania 2.3 i 2.4 ZPORR na okres nie dłuższy niż 24 miesiące od dnia ich zatrudnienia na utworzonych miejscach pracy.
Środki pomocowe przekazywane są w tym przypadku na wniosek zatrudniającego przedsiębiorcy przez instytucje wdrażające – samorząd województwa lub dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy, a także instytucje pośredniczące – jednostki samorządu terytorialnego, placówki prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, organizacje pozarządowe specjalizujące się w zakresie pomocy osobom poszukującym pracy, oraz samorządy gospodarcze.
Obydwie kategorie instytucji są beneficjentami ostatecznymi pomocy i środki im udzielane stanowią ich przychód.
Natomiast wydatki (koszty kwalifikowane pomocy) sfinansowane z tych przychodów będą zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Reguły te mają też zastosowanie do przedsiębiorców, którzy otrzymują pomoc na dofinansowanie kosztów płacy za pomocą instytucji pośredniczących. Zarówno dla tych przedsiębiorców, jak i instytucji pośredniczących skutki podatkowe będą miały charakter neutralny – za każdym razem przychody z otrzymanych środków pomocowych zostaną zrównoważone wydatkami na sfinansowanie subsydiowania zatrudnienia.
Wynagrodzenia pracowników beneficjentów ostatecznych (instytucji wdrażających i pośredniczących) stanowią – podobnie jak we wcześniej omawianych przypadkach – przychód ze stosunku pracy, od których płatnik zobowiązany jest pobierać zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Jeżeli przedsiębiorca realizując działanie subsydiowania zatrudnienia otrzyma środki na realizację związanej z tym działaniem inwestycji, to wydatki poniesione (objęte wsparciem) nie zostaną zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów, a otrzymane środki jako zwrot tych wydatków nie będą przychodami. I wreszcie odpisy amortyzacyjne od części wartości inwestycji, która została zrefundowana, nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów.
ZAPAMIĘTAJ
Środki z funduszy strukturalnych nie są zaliczane do kategorii bezzwrotnej pomocy zagranicznej i unijnej.
Wypłaty wynagrodzeń z tytułu bezzwrotnej pomocy zagranicznej mogą być, pod pewnymi warunkami, zwolnione z podatku dochodowego.
Wypłaty wynagrodzeń z środków funduszy strukturalnych nie są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Magdalena Braczkowska
konsultacja – Jacek Paluch
– ekspert z zakresu zarządzania finansami w organizacjach, zwłaszcza budżetowania, księgowości, audytu i zarządzania cash flow, konsultant w Departamencie Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, audytor NPIndex oraz projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych. Pełni również funkcję dyrektora finansowego Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT.