Z początkiem maja Komisja Europejska opublikowała komunikat o postępie prac nad projektem zakładającym wprowadzenie we wszystkich krajach członkowskich jednakowych zasad ustalania podstawy opodatkowania. Projekt dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych i występuje w obiegu pod roboczą nazwą CCCTB (Common Consolidated Corporate Tax Base). W dokumencie zauważono, że w ubiegłym roku także wydano komunikat o postępie prac, a nawet poddano go dyskusji. Niestety, w wyniku tej dyskusji nie sformułowano wniosków końcowych. Może zresztą dobrze. W końcu, jak piszą autorzy komunikatu, CCCTB to projekt, którego cele są ambitne. Znaczy to zapewne, że w formowaniu konkluzji można jeszcze chwilę poczekać. Uzgodnienia wciąż wymagają tak istotne kwestie, jak choćby sposób ujęcia w podstawie opodatkowania dochodów zagranicznych, czy zakres dopuszczalnych zwolnień przedmiotowych. Tegoroczny komunikat zawiera jednak stanowcze zapewnienie, że dalsze konsultacje będą prowadzone. Czasu na to zostało dość mało. W bliżej niesprecyzowanej części roku 2008 Komisja ma przedstawić konkretne propozycje legislacyjne. Możliwe, że termin zostanie dotrzymany. Nie znaczy to bynajmniej, że przedłożone propozycje od razu staną się obowiązującym prawem - to już inna sprawa. Niemniej punkt wyjścia to sama zgoda państw członkowskich co do tego, że CCCTB jest potrzebna. Zgody do tej pory nie było, co tłumaczy mizerny efekt dotychczasowych starań Komisji. To jednak może się zmienić. Oto bowiem poważnie traktuje się opcjonalny charakter CCCTB.
Wspólna podstawa opodatkowania ma w tym ujęciu obowiązywać równolegle z dotychczasowymi przepisami państw członkowskich. Przedsiębiorstwo powinno mieć swobodę wyboru między dwoma systemami. Wprowadzenie owej alternatywy zapewne złagodzi dotychczasowy opór państw wrażających sceptyczną postawę. Oczywiście niechęć państw członkowskich do projektu Komisji ma wiele różnych przyczyn. Wydaje się jednak, że czynnik zasadniczy to usztywnienie systemu podatkowego. Ma to pewną zaletę, mianowicie stabilność systemu. Niestety, wynika z tego także poważna wada, którą jest mała elastyczność systemu, gdyż wszelkie zamiany są wynikiem długotrwałych uzgodnień. Pytanie zatem, do czego i komu jest potrzebny elastyczny system podatkowy?
Podatki służą nie tylko napełnianiu publicznej kasy, ale także stanowią narzędzie polityki gospodarczej państwa. Weźmy za przykład Irlandię, gdzie sprawnie przeprowadzona reforma podatkowa stanowi jeden z głównych impulsów sukcesu gospodarczego kraju. Efektywne przeprowadzenie takiej reformy na poziomie instytucji europejskich, albo choćby w uzgodnieniu z tymi instytucjami, byłoby co najmniej trudne. To samo dotyczy sytuacji drobniejszych zmian, jakich w każdym państwie co roku wprowadza się co najmniej kilkadziesiąt. Trzeba bowiem wiedzieć, że potoczne przekonanie o niezmienności podatków w niektórych państwach to nic innego jak wyobrażenie krainy mitycznej.
Wniosek co do ostatecznego kształtu CCCTB jest następujący. Wskutek dualizmu systemu skłonne do ustępstw będą państwa chętnie wykorzystujące podatki jako narzędzie polityki gospodarczej. Ustąpią pola tym, które ostrożnie korzystają z tego narzędzia. Tym samym CCCTB będzie stanowiła raczej odbicie potrzeb i wzorców niemieckich czy francuskich niż np. polskich albo słowackich.
MAREK BYTOF
doradca podatkowy w kancelarii Taxways