Samochód nabyty w drodze spadku, stanowiący współwłasność trzech osób, może być wykorzystywany w działalności gospodarczej przez jednego ze współwłaścicieli. Przedsiębiorca ten może taki samochód wprowadzić do ewidencji środków trwałych i amortyzować go. Podpisanie umowy użyczenia w takim przypadku nie jest konieczne. Warto jednak podpisać porozumienie o nieodpłatnym użyczeniu pomiędzy współwłaścicielami, jeżeli z rzeczy ma korzystać tylko jeden z nich. Pozwoli to uniknąć w przyszłości roszczeń pozostałych współwłaścicieli, względem tego korzystającego, o wynagrodzenie za samodzielne korzystanie z rzeczy kosztem pozostałych.
Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (art. 195 kodeksu cywilnego; dalej: k.c.). W przedstawionym przypadku współwłasność rzeczy jest współwłasnością w częściach ułamkowych. Do tego typu współwłasności stosuje się przepisy działu IV kodeksu cywilnego (art. 195-221 k.c.). Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 198 k.c.). Współwłaściciel jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli (art. 206 k.c.).
W praktyce sposób użytkowania rzeczy, będącej przedmiotem współwłasności, wymaga porozumienia pomiędzy współwłaścicielami. Ich porozumienie opiera się na swobodzie zawierania umów. Oznacza to, że współwłaściciele mogą ustalić każdy sposób korzystania z rzeczy, który nie jest sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Jak podkreślał SN w uchwale z 13 marca 2008 r. (sygn. akt III CZP 3/08): „Współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy (...) w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 k.c.”.
Wynagrodzenie takie nie jest jednak obowiązkowe. Jeżeli pozostali współwłaściciele zrezygnują z wynagrodzenia względem osoby korzystającej z rzeczy, dojdzie do zawarcia umowy użyczenia. Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się bowiem zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710 k.c.). W przypadku nieodpłatnego korzystania z rzeczy przez przedsiębiorcę należy sprawdzić, czy nie powstanie dla niego przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się bowiem wartość nieodpłatnych świadczeń (art. 14 ust. 2 pkt 8 u.p.d.o.f.). Wolna od podatku dochodowego jest przy tym wartość nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej zgodnie z przepisami o podatku od spadków i darowizn (art. 21 ust. 1 pkt 125 u.p.d.o.f.).
Zastosowanie tego zwolnienia uzależnione jest zatem od stopnia pokrewieństwa pomiędzy osobami zawierającymi umowę użyczenia. W przedstawionym przypadku współwłaścicielami jest rodzeństwo (I grupa podatkowa w podatku od spadków i darowizn). W przypadku zawarcia umowy użyczenia pomiędzy rodzeństwem korzystający nieodpłatnie z rzeczy przedsiębiorca nie musi wykazywać przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Korzysta on ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 u.p.d.o.f.
Amortyzacja środka trwałego przez współwłaściciela
Amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania środki transportu i inne rzeczy zaliczane do środków trwałych (art. 22a u.p.d.o.f.). W przypadku gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika należy ustalić w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie (art. 22g ust. 11 u.p.d.o.f.).
Gdy samochód jest wprowadzony do ewidencji środków trwałych, podatnik ma prawo zaliczać do kosztów podatkowych odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia tego samochodu (art. 22 ust. 8 u.p.d.o.f.). W razie nabycia samochodu w drodze spadku wartość początkową środka trwałego należy ustalić na podstawie wartości rynkowej tego samochodu z dnia nabycia (art. 22g ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.). Stanowisko takie potwierdzają również organy podatkowe, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 21 grudnia 2007 r. (nr IBPB1/415-174/07/WRz).
Jeżeli podatnik wprowadzi samochód do ewidencji środków trwałych, wydatki związane z jego eksploatacją zalicza do kosztów podatkowych na zasadach ogólnych (nie dotyczy go obowiązek prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu oraz limit wydatków wynikający z tej ewidencji, który można zaliczyć do kosztów na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 46 u.p.d.o.f.).
PRZYKŁAD
Trzy osoby w drodze spadku nabyły samochód osobowy. Jeden ze spadkobierców prowadzi działalność gospodarczą. Samochód wprowadził do ewidencji środków trwałych. Wartość rynkowa samochodu z dnia nabycia wynosi 30 000 zł. Wartość początkową przedsiębiorca ustalił w kwocie 10 000 zł = 30 000 zł : 3. Od tej wartości dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Przedsiębiorca ma prawo zaliczać do kosztów wszelkie koszty związane z eksploatacją tego samochodu, takie jak paliwo, części samochodowe itp. Warunkiem jest, żeby były one:
1) ponoszone przez niego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2) prawidłowo udokumentowane, czyli żeby faktury były wystawiane na przedsiębiorcę.
Anna Adamiec
doradca podatkowy
Podstawa prawna:
art. 22 ust. 1, art. 22a ust. 1, art. 22g ust. 1 pkt 3, art. 22g ust. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn.zm.).