rada
W celu ustalenia wartości firmy należy porównać cenę nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa z wartością godziwą przejętych aktywów netto. Jeśli cena nabycia jest wyższa, powstaje wartość firmy, która podlega amortyzacji przez okres nie dłuższy niż pięć lat, który w uzasadnionych przypadkach może zostać wydłużony do 20 lat. Wartość firmy podlega amortyzacji metodą liniową, a odpisy amortyzacyjne odnosi się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Jeżeli natomiast cena nabycia będzie niższa od wartości godziwej aktywów netto, powstaje wówczas ujemna wartość firmy. Szczegóły w uzasadnieniu.
uzasadnienie
W myśl przepisów o rachunkowości, jeśli cena nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części jest różna od wartości godziwej przejętych aktywów netto, wówczas ustala się wartość firmy. W zależności od tego, która z wartości jest wyższa, powstaje:
l wartość firmy
cena nabycia > wartość godziwa przejętych aktywów netto
l ujemna wartość firmy
cena nabycia < wartość godziwa przejętych aktywów netto
Przez cenę nabycia należy rozumieć taką cenę, jaką skłonny jest zapłacić nabywca za określoną jednostkę lub zorganizowaną jej część. Cena ta jest uzależniona m.in. od pozycji rynkowej jednostki, kontaktów handlowych, struktury organizacyjnej oraz innych czynników decydujących o wizerunku jednostki.
W myśl przepisów ustawy o rachunkowości wartość godziwa określonych aktywów i pasywów jest ustalana w poniżej przedstawiony sposób.
Wartość godziwa określonych aktywów i zobowiązań
Wartość godziwa określonych aktywów i zobowiązań została zdefiniowana w art. 44b ustawy o rachunkowości. Uregulowania te mają zastosowanie przy rozliczaniu połączenia metodą nabycia.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Według przepisów podatkowych składniki majątkowe to aktywa w rozumieniu ustawy o rachunkowości, pomniejszone o przejęte długi funkcjonalnie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą zbywcy, o ile długi te nie zostały uwzględnione w cenie nabycia.
Cena nabycia powinna uwzględniać długi funkcjonalnie związane z działalnością gospodarczą. Fakt ich uwzględnienia powinien być ujęty w umowie o nabyciu przedsiębiorstwa.
Długi funkcjonalnie związane z działalnością przedsiębiorstwa to m.in.:
l zaciągnięte kredyty i pożyczki związane ze składnikami majątkowymi (np. na zakup lub ulepszenie środka trwałego),
l zobowiązania z tytułu wydatków związanych z działalnością przedsiębiorstwa,
l zobowiązania z tytułu wynagrodzeń itp.
Długami związanymi z działalnością gospodarczą nie są rezerwy i odpisy aktualizujące ani rozliczenia międzyokresowe czy fundusze specjalne.
Wartość firmy
Wartość firmy jest wykazywana w aktywach jednostki i ewidencjonowana jako wartości niematerialne i prawne. Wartość firmy podlega amortyzacji przez okres nie dłuższy niż pięć lat, który w uzasadnionych przypadkach może zostać wydłużony do 20 lat. Wydłużenie okresu amortyzacji wymaga uzasadnienia, które podaje się w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego.
Amortyzacji wartości firmy dokonuje się metodą liniową, a odpisy amortyzacyjne odnosi w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.
Dla celów podatkowych okres amortyzacji nie może być krótszy niż 60 miesięcy (pięć lat).
Przepisy podatkowe nie odnoszą się do ujemnej wartości firmy.
Ujemna wartość firmy
Ujemna wartość firmy jest rozliczana w dwóch częściach tj.:
l Część nieprzewyższająca wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach - ewidencjonowana jest jako rozliczenia międzyokresowe przychodów. Ujemną wartość od tej części rozlicza się przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.
l Część przekraczająca wartość godziwą nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach - ewidencjonowana jest jako pozostałe przychody operacyjne.
Przykład 1
Przedsiębiorstwo A nabyło w drodze kupna przedsiębiorstwo B i wprowadziło jego aktywa i pasywa do swoich ksiąg rachunkowych, uwzględniając następujące wartości:
l cenę nabycia 1 900 000 zł
l wartość godziwą aktywów 2 000 000 zł
w tym:
- wartości niematerialne i prawne 200 000 zł
- rzeczowe aktywa trwałe 800 000 zł
- zapasy 350 000 zł
- należności krótkoterminowe 600 000 zł
- inwestycje krótkoterminowe 50 000 zł
l wartość godziwą zobowiązań (długi funkcjonalnie związane z działalnością przedsiębiorstwa) 600 000 zł
w tym:
- zobowiązania długoterminowe 200 000 zł
- zobowiązania krótkoterminowe 400 000 zł
W umowie ustalono, że długi funkcjonalnie związane z działalnością przedsiębiorstwa przejmuje nabywca (przedsiębiorstwo A), który spłaci je z własnych środków.
Obliczenia
Ponieważ spółka A zobowiązała się do spłaty zobowiązań nabywanego przedsiębiorstwa, ma prawo uwzględnić tę okoliczność przy ustalaniu wartości firmy.
Różnica między wartością godziwą nabywanych aktywów a wartością godziwą przejętych zobowiązań stanowi wartość aktywów netto. Wartość tę odejmuje się od ceny nabycia tego przedsiębiorstwa i w ten sposób uzyskuje wartość firmy.
Wartość firmy ustala się w następujący sposób:
1. Ustalenie wartości godziwej aktywów netto:
wartość godziwa aktywów - wartość godziwa zobowiązań
2 000 000 zł - 600 000 zł = 1 400 000 zł
2. Ustalenie wartości firmy:
cena nabycia - wartość godziwa aktywów netto
1 900 000 zł - 1 400 000 zł = 500 000 zł
Wartość firmy u nabywcy (przedsiębiorstwa A) wynosi 500 000 zł.
Spółka amortyzuje wartość firmy metodą liniową, przez okres pięciu lat.
l 500 000 zł × 20% = 100 000 zł rocznie
l 100 000 zł : 12 miesięcy = 8333 zł /miesiąc
Ewidencja księgowa
1. Nabycie przez spółkę A przedsiębiorstwa B:
a) wartość godziwa aktywów wynosi 2 000 000 zł
Wn „Wartości niematerialne i prawne” 200 000
Wn „Środki trwałe” 800 000
Wn „Zapasy” 350 000
Wn „Należności krótkoterminowe” 600 000
Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe” 50 000
b) wartość godziwa przejętych zobowiązań wynosi 600 000 zł
Ma „Zobowiązania długoterminowe” 200 000
Ma „Zobowiązania krótkoterminowe” 400 000
c) wartość firmy (nadwyżka ceny nabycia nad wartością godziwą aktywów netto) wynosi 500 000 zł
Wn „Wartości niematerialne i prawne” 500 000
- w analityce „Wartość firmy”
d) cena nabycia przedsiębiorstwa wynosi 1 900 000 zł
Ma „Pozostałe rozrachunki” 1 900 000
2. Amortyzacja dodatniej wartości firmy (za jeden miesiąc):
Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 8 333
Ma „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych” 8 333
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład 2
Przedsiębiorstwo A nabyło w drodze kupna przedsiębiorstwo B i wprowadziło jego aktywa i pasywa do swoich ksiąg rachunkowych, uwzględniając następujące wartości:
l cenę nabycia1 100 000 zł
l wartość godziwą aktywów2 200 000 zł
w tym:
- wartości niematerialne i prawne (licencje) 100 000 zł
- budynki 150 000 zł
- maszyny i urządzenia 200 000 zł
- środki transportu 150 000 zł
- długoterminowe aktywa finansowe 1 400 000 zł
- zapasy 50 000 zł
- należności krótkoterminowe 150 000 zł
l wartość godziwą zobowiązań (długi funkcjonalnie związane z działalnością przedsiębiorstwa) 300 000 zł
w tym:
- zobowiązania długoterminowe 200 000 zł
- zobowiązania krótkoterminowe 100 000 zł
Obliczenia
1. Ustalenie wartości godziwej aktywów netto:
wartość godziwa aktywów - wartość godziwa zobowiązań
2 200 000 zł - 300 000 zł = 1 900 000 zł
2. Ustalenie ujemnej wartości firmy:
cena nabycia - wartość godziwa aktywów netto
1 100 000 zł - 1 900 000 zł=(-)800 000 zł
3. Ustalenie wartości aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach:
aktywa trwałe - długoterminowe aktywa finansowe
(100 000 zł + 500 000 zł + 1 400 000 zł) - 1 400 000 zł = = 2 000 000 zł - 1 400 000 zł = 600 000 zł
Ujemna wartość firmy jest większa od wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych, tj.:
800 000 zł > 600 000 zł (różnica 200 000 zł)
Zatem ujemna wartość firmy będzie dzielona na dwie części:
I. 600 000 zł będzie zaliczone dorozliczeń międzyokresowych przychodówi będzie rozliczane w czasie,
II. 200 000 złzostanie bezpośrednio zaliczone dopozostałych przychodów operacyjnych.
4. Ustalenie okresu rozliczenia ujemnej wartości firmy
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
5. Ustalenie średniej ważonej okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów trwałych:
wartość ważona : wartość godziwa aktywów trwałych
4 200 000 zł : 600 000 zł = 7 lat
6. Ustalenie rocznego odpisu ujemnej wartości firmy:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ewidencja księgowa
1. Nabycie przez przedsiębiorstwo A przedsiębiorstwa B:
a) wartość godziwa aktywów wynosi 2 200 000 zł
Wn „Wartości niematerialne i prawne” 100 000
Wn „Środki trwałe” 500 000
Wn „Długoterminowe aktywa trwałe” 1 400 000
Wn „Zapasy” 50 000
Wn „Należności krótkoterminowe” 150 000
b) wartość godziwa przejętych zobowiązań wynosi 300 000 zł
Ma „Zobowiązania długoterminowe” 200 000
Ma „Zobowiązania krótkoterminowe” 100 000
c) ujemna wartość firmy do wysokości aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów trwałych, wynosi 600 000 zł
Ma „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 600 000
d) ujemna wartość firmy ponad wysokość aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów trwałych, wynosi 200 000 zł
Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 200 000
e) cena nabycia przedsiębiorstwa wynosi 1 100 000 zł
Ma „Pozostałe rozrachunki” 1 100 000
2. Odpis ujemnej wartości firmy - wartość roczna - 85 714 zł:
Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 85 714
Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 85 714
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
l art. 3 ust. 1 pkt 14 i 29, art. 33 ust. 4, art. 44b ust. 4 i 10-12 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
l art. 4a ust. 2 i 4, art. 16g ust. 3 i 10 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
Joanna Gawrońska
biegły rewident