Niezależnie od sposobu nabycia w przypadku niskocennych środków trwałych w miesiącu oddania do użytkowania możliwe jest dokonanie ich jednorazowego odpisu amortyzacyjnego.
UZASADNIENIE
Jeśli rozliczenie transakcji połączenia w księgach rachunkowych spółki przejmującej majątek nastąpiło metodą nabycia, to przyjęcie do ewidencji księgowej środków trwałych następuje na podstawie wartości rynkowej lub wartości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego. W przypadku gdy wartość przejętych środków trwałych jest bardzo niska, możliwe jest dokonanie w księgach rachunkowych jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu oddania ich do użytkowania.
Konieczne jest jednak zawarcie odpowiednich postanowień w polityce rachunkowości jednostki. Postępowanie takie nie jest ograniczone przez fakt, że wymienione składniki majątku stanowiły podstawę ustalenia dodatniej wartości firmy. Możliwość odpisania niskocennych składników powinna być zawarta w polityce rachunkowości jednostki.
Gdy rozliczenie połączenia nastąpiło metodą nabycia, nabyte składniki rzeczowych aktywów trwałych są ujawniane według ich wartości godziwej na dzień połączenia. Wartość ta może być określona przez odpowiedniego rzeczoznawcę majątkowego lub na podstawie cen rynkowych (aktualna cena nabycia lub koszt wytworzenia, z uwzględnieniem stopnia zużycia). Przyjmując rzeczowe składniki majątku trwałego do użytkowania, bez względu na formę ich nabycia, jednostka jest zobowiązana do ustalenia przewidywanego okresu ich ekonomicznej użyteczności, który będzie wpływać na przyjętą metodę oraz stawkę amortyzacyjną. Jednocześnie jednak dla środków trwałych o niskiej początkowej wartości jednostkowej przepisy ustawy o rachunkowości przewidują możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych w sposób uproszczony: zbiorczo dla grup środków trwałych zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo w poczet kosztów operacyjnych (tzw. odpis jednorazowy). Odpis jednorazowy może zostać dokonany w momencie przyjęcia nabytego środka trwałego do użytkowania. Wytyczną odpowiedniego postępowania w takich przypadkach jest przyjęta i stosowana w danej jednostce dokumentacja polityki rachunkowości. W polityce rachunkowości kierownik jednostki powinien określić między innymi wartość stanowiącą granicę, poniżej której środki trwałe, mimo że wykorzystywane przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, nie będą podlegały systematycznym odpisom amortyzacyjnym, lecz będą zaliczane w całości w poczet kosztów okresu, w którym zostały przyjęte do użytkowania (tzw. amortyzacja jednorazowa).
Wartość ta będzie różna w poszczególnych przedsiębiorstwach. Wiele jednostek określa ją na poziomie 3500 zł, tak aby uniknąć rozbieżności z prawem podatkowym, jednak kwota ta może być zarówno wyższa, jak i niższa od tej wartości. W dokumentacji tej określa się również wartość, poniżej której składniki majątku, mimo że wykorzystywane przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, nie zostaną zaliczone do środków trwałych.
Dodatnia wartość firmy ustalana jest jako nadwyżka ceny przejęcia jednostki nad wartością godziwą aktywów netto spółki przejętej (aktywa netto ustalane są jako wartość aktywów minus zobowiązania). Sposób amortyzacji przejętych rzeczowych aktywów trwałych nie wpływa na ustalanie wysokości wartości firmy powstałej w wyniku transakcji przejęcia innej jednostki. Wartość firmy podlega amortyzacji w okresie nie dłuższym niż pięć lat, a w uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać wydłużony przez kierownika jednostki do lat 20. Odpisów dokonuje się metodą liniową i zalicza w poczet pozostałych kosztów operacyjnych.
UWAGA!
Gdyby w przypadku przejęcia innej jednostki powstała ujemna wartość firmy, to zastosowanie do części przejętych rzeczowych aktywów trwałych jednorazowego odpisu amortyzacyjnego (lub uznanie ich za składniki wyposażenia) wpłynęłoby na okres odpisywania ujemnej wartości firmy w poczet pozostałych przychodów operacyjnych, który ustala się jako okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.
Gdyby natomiast łączenie spółek nastąpiło metodą łączenia udziałów, to łączenie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów, przy uwzględnieniu ustawowych wyłączeń, polegałoby na sumowaniu wartości wynikających z ksiąg rachunkowych na dzień ich połączenia przy zastosowaniu uprzednio jednolitych metod wyceny. Tym samym jednostka nie mogłaby wprowadzać do ewidencji przejętych składników rzeczowego majątku trwałego w wartości określonej przez rzeczoznawcę. Konieczne byłoby wówczas zastosowanie wartości wynikającej z ksiąg rachunkowych jednostki podlegającej łączeniu. Sytuacja opisana w pytaniu Czytelnika nie miałaby więc miejsca, niemożliwe byłoby również uznanie ich za składniki wyposażenia nieujmowanego w ewidencji środków trwałych. Warto wspomnieć, że przepisy ustawy o rachunkowości (w odróżnieniu od przepisów podatkowych) nie przewidują ograniczeń w wyborze zasad amortyzacji przejętych środków trwałych, bez względu na przyjętą metodę rozliczenia połączenia.
W przypadku stosowania metody łączenia udziałów środki trwałe zostaną wprowadzone do ewidencji w wartości wynikającej z ksiąg rachunkowych jednostki podlegającej łączeniu, możliwe jest zastosowanie nowych metod i stawek amortyzacyjnych - w tym również odpisu jednorazowego.
- art. 31 i 32 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Aleksandra Szewieczek
pracownik naukowy Akademii Ekonomicznej w Katowicach