RADA
Rozliczenie wzajemnych należności i zobowiązań z tytułu dostaw może nastąpić np. poprzez złożenie dostawcy oświadczenia o dokonaniu potrącenia. W przypadku stałych dostawców warunki takiego rozliczenia można ustalić w umowie i przyjąć np. rozliczanie saldami. Za potwierdzenia sald należności i zobowiązań zawsze odpowiada kierownik jednostki, nawet jeżeli obowiązki w zakresie rachunkowości wypełnia inna osoba.
UZASADNIENIE
W ustawie o rachunkowości obowiązuje zakaz kompensat, zgodnie z którym nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, związanych z nimi przychodów i kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych.
W przedstawionym problemie mamy do czynienia z wzajemnym rozliczeniem należności i zobowiązań. Do potrącenia wzajemnego wierzytelności stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Na podstawie art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości, oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Należy przy tym mieć na względzie warunki zawarte w art. 499 k.c., zgodnie z którym potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Dlatego nie powinno się poprzestać jedynie na uzgodnieniach telefonicznych. Oświadczenie woli jest skuteczne tylko wtedy, gdy jest złożone przez osobę uprawnioną do reprezentowania firmy. Reprezentacja z kolei wynika z formy prawnej i stosunków wewnętrznych jednostki.
Jeżeli wzajemne rozrachunki dotyczą stałych dostawców (odbiorców), warunki wzajemnego rozliczenia można ustalić w umowie, przyjmując rozliczanie saldami. W przypadku jednorazowych usług rozliczenia należy dokonać na podstawie złożonego oświadczenia o wzajemnym potrąceniu.
Przy potwierdzaniu sald trzeba mieć na względzie zapisy ustawy o rachunkowości. Okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów to element rachunkowości. Odpowiedzialność za wykonywanie określonych ustawą obowiązków ponosi kierownik jednostki, również w przypadku, gdy obowiązki te zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą, przy czym przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę powinno być stwierdzone w formie pisemnej.
Przykład
Rozliczanie saldami
Alfa spółka z o.o. świadczy (w sposób ciągły) na rzecz Beta spółki z o.o. usługi marketingowe. Miesięczny koszt obsługi ustalono na 1000 zł netto. W październiku 2007 r. Alfa wykonała dodatkową usługę reklamową za 3000 zł netto. Wykonanie usług potwierdzają faktury VAT. Z kolei Beta świadczy na rzecz Alfa usługi księgowe. Stała opłata za obsługę księgową wynosi 1000 zł netto. W listopadzie 2007 r. spółka Alfa wykonała dodatkową usługę księgową za 2000 zł netto. Wykonanie usług potwierdzają faktury VAT. Zgodnie z zawartą umową Alfa i Beta na koniec każdego kwartału rozliczają wzajemne płatności saldami. Po dokonaniu kompensaty strona będąca zobowiązaną dokonuje zapłaty salda. Na 31 grudnia 2007 r. spółki dokonały rozliczenia salda.
Ewidencja księgowa
Księgi Alfa Sp. z o.o.
Należności od Beta
1. Faktury VAT za usługi marketingowe stałe w danym kwartale - wartość brutto 3660 zł.
2. Faktura VAT za usługę reklamową dodatkową - wartość brutto 3660 zł.
Należności łącznie - 7320 zł.
Zobowiązania wobec Beta
1. Faktury VAT za usługi księgowe stałe w danym kwartale - wartość brutto 3660 zł
2. Faktura VAT za usługę księgową dodatkową - wartość brutto 2440 zł.
Zobowiązania łącznie - 6100 zł.
1. Kompensata wzajemnych rozrachunków:
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 6 100
- w analityce „Beta Sp. z o.o.”
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 6 100
- w analityce „Beta Sp. z o.o.”
Salda po kompensacie:
• zobowiązania wobec Beta - 0 zł,
• należności od Beta - 1220 zł.
2. Po dokonaniu kompensaty na rachunek bankowy spółki Alfa wpłynęła zapłata od spółki Beta:
Wn „Rachunek bankowy” 1 220
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 1 220
- w analityce „Beta Sp. z o.o.”
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Księgi Beta Sp. z o.o.
Zobowiązania wobec Alfa
1. Faktury VAT za usługi marketingowe stałe w kwartale - wartość brutto 3660 zł.
2. Faktura VAT za usługę reklamową dodatkową - wartość brutto 3660 zł.
Zobowiązania łącznie - 7320 zł.
Należności od Alfa
1. Faktury VAT za usługi księgowe stałe w kwartale - wartość brutto 3660 zł.
2. Faktura VAT za usługę księgową dodatkową - wartość brutto 2440 zł.
Należności łącznie - 6100 zł.
1. Kompensata wzajemnych rozrachunków:
Wn „Rozrachunki z dostawcami 6 100
- w analityce „Alfa Sp. z o.o.”
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 6 100
- w analityce „Alfa Sp. z o.o.”
Salda po kompensacie:
• zobowiązania wobec Alfa - 1220 zł,
• należności od Alfa - 0 zł.
2. Uregulowanie zobowiązania wobec spółki Alfa:
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 1 220
- w analityce „Alfa Sp. z o.o.”
Ma „Rachunek bankowy” 1 220
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W przypadku kompensaty poprzez złożenie jednorazowego oświadczenia ewidencja księgowa przebiegać będzie w taki sam sposób jak w przykładzie powyżej. Zmieni się tylko forma udokumentowania wzajemnego potrącenia.
• art. 489 i 499 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 1971 r. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1287
• art. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Joanna Dyczkowska
dyrektor biura rachunkowego