Początkowa wycena środków trwałych polega na ustaleniu wartości początkowej poszczególnych środków trwałych. Wartość początkową można określić poprzez cenę nabycia, koszt wytworzenia lub przez wartość godziwą.
Tabela. Początkowa wycena środków trwałych
| Sposób nabycia | Wycena początkowa |
| Zakup | Cena nabycia |
| Wytworzenie we własnym zakresie | Koszt wytworzenia |
| Otrzymanie bezpłatnie | Wartość godziwa |
| Otrzymanie na zasadzie wymiany za inny składnik aktywów | Wartość godziwa |
Jak już wspomniano, między firmami może dochodzić do transakcji wymiany środków trwałych. Nabycie środków trwałych w wyniku transakcji wymiany na inne środki trwałe lub aktywa jest szczególnym przypadkiem wyceny. W ustawie o rachunkowości nie jest sprecyzowane, jak dokonać wyceny składników aktywów podlegających wymianie na inny składnik aktywów. W związku z tym można posłużyć się zapisami Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 16, który dotyczy problematyki związanej ze środkami trwałymi.
Zgodnie z zapisami MSR 16 pozycja lub pozycje rzeczowych aktywów trwałych mogą być nabyte w drodze wymiany na:
• inną pozycję lub pozycje aktywów niepieniężnych,
• grupę pozycji aktywów pieniężnych i niepieniężnych.
Cenę nabycia takiej pozycji rzeczowych aktywów trwałych ustala się w wartości godziwej, chyba że:
• transakcja wymiany nie ma treści ekonomicznej (dostrzegalnego wpływu na sytuację ekonomiczną jednostki),
• nie można wiarygodnie ustalić wartości godziwej żadnego z wymienianych aktywów.
Ustalenie, czy transakcja wymiany ma treść ekonomiczną, polega na ocenie, w jakim stopniu ulegną zmianie przyszłe przepływy pieniężne na skutek tej transakcji. Jednostka powinna więc obliczyć wartość bieżącą przepływów pieniężnych korygowanych o wpływ podatku dochodowego, jakie realnie chce uzyskać z tej części działalności, na którą miała wpływ transakcja. Stopa dyskontowa powinna odzwierciedlać aktualne oczekiwania jednostki co do wartości pieniądza w czasie i ryzyka adekwatnego dla tej działalności, a nie oczekiwania, jakie mogliby mieć inni uczestnicy rynku.
Jeśli jednostka jest w stanie wiarygodnie ustalić wartość godziwą otrzymanego składnika aktywów albo przekazanego składnika aktywów, wówczas ceną nabycia jest wartość godziwa przekazanego składnika skorygowana o przekazane środki pieniężne lub ich ekwiwalenty, chyba że wartość godziwa otrzymanego składnika jest bardziej oczywista.
Na transakcji zamiany jednostka realizuje zysk lub stratę, podobnie jak przy transakcji sprzedaży. Nabyta w transakcji zamiany pozycja jest wyceniana w sposób opisany wyżej, nawet gdy nie można jeszcze usunąć z bilansu pozycji danej w zamian.
Jeśli natomiast nabyty składnik aktywów nie może być wyceniony w wartości godziwej, wówczas jego cena nabycia jest równa wartości bilansowej przekazanego składnika aktywów.
Wymiana aktywów majątku jednostki jest więc przeprowadzana bez zaangażowania środków pieniężnych. W związku z tym taka transakcja powinna być oparta na pisemnych umowach zawartych przez strony uczestniczące w wymianie.
Więcej na ten temat w Biuletynie Głównego Księgowego