rada
Miesięczną opłatę ujmuje się na koncie „Koszty finansowe” lub w przypadku istotnych kwot rozlicza w czasie, ewidencjonując ją na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. Ewidencja wyceny na dzień bilansowy zależy od tego, czy jednostka stosuje zasady ewidencji uproszczonej w zakresie instrumentów finansowych, czy nie.
uzasadnienie
Wycofanie części środków z rachunku inwestycyjnego (sprzedaż posiadanych aktywów) skutkuje koniecznością rozliczenia zrealizowanego wyniku na tej sprzedaży. Sposób wyceny i prezentacji portfela inwestycyjnego zależy od możliwości skorzystania przez podmiot z uproszczeń przewidzianych przez przepisy prawa bilansowego.
Dyspozycja spółki polegająca na częściowej wypłacie środków z rachunku inwestycyjnego powoduje powstanie przychodu podatkowego. Za przychody przyjmuje się fizycznie otrzymane środki pieniężne. Przychód stanowi w tym przypadku kwota uzyskana ze zbycia instrumentów finansowych bądź realizacji wynikających z nich praw. W sytuacji gdy jednostka nie dokonuje likwidacji posiadanego rachunku inwestycyjnego, przychód powstaje w dniu, w którym środki zostają postawione do dyspozycji spółki.
Koszt określonego powyżej przychodu należy ustalić na podstawie przepisu ustawy o podatku dochodowym, stanowiącego, że:
(...) wyłącza się z kosztów uzyskania przychodów (na dzień nabycia) wydatki na nabycie udziałów albo akcji w spółce oraz innych papierów wartościowych, a także wydatki na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Jednakże wydatki takie stanowią koszt uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia(w momencie ich sprzedaży)tych wkładów, udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych.
Oznacza to, że kosztami uzyskania przychodów są faktycznie poniesione wydatki z tytułu zakupów papierów wartościowych (w przypadku ich sprzedaży), a nie aktualna wartość instrumentów finansowych prezentowana przez biuro maklerskie.
W momencie wycofania środków z rachunku inwestycyjnego do kosztów uzyskania przychodów można również zaliczyć koszty usługi zarządzania portfelem papierów wartościowych, gdyż niewątpliwie jest to koszt przychodu uzyskanego w wyniku zarządzania portfelem (istnieje zatem związek przyczynowo-skutkowy). Wydatkiem traktowanym jako koszt podatkowy będzie wartość brutto faktury.
Jeżeli spółka nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z działalnością, która nie jest objęta zakresem działania ustawy o podatku od towarów i usług, naliczony VAT stanowi koszt uzyskania przychodów. Obrót papierami wartościowymi nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług. Podobne stanowisko prezentuje Dolnośląski Urząd Skarbowy w postanowieniu w sprawie interpretacji prawa podatkowego z 4 kwietnia 2005 r., nr PP I 0090/1/34/05. Czytamy w nim:
Zgodnie z definicją ustawową zawartą w art. 2 pkt 6 ustawy (o podatku od towarów i usług - przyp. autora) przez towary rozumie się rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty. Przez dostawę towarów, rozumie się - stosownie do przepisu art. 7 ust. 1 ww. ustawy - przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się - zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Mając na uwadze powyższe normy prawne, należy stwierdzić, że definicje: usług, towarów, działalności gospodarczej - zawarte w ustawie o podatku od towarów i usług - nie obejmują przeniesienia prawa, które następuje w związku z wykupieniem przez emitenta papierów wartościowych. (...) Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Skarbowego we Wrocławiu stwierdza, że czynność polegająca na przeniesieniu prawa, która następuje w związku z wykupem przez emitenta papierów wartościowych, nie podlega przepisom ustawy o podatku od towarów i usług.
Na czym polega uproszczenie prezentacji instrumentów finansowych?
Zgodnie z ustawą o rachunkowości na dzień bilansowy udziały w innych jednostkach wycenia się według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej. Analogicznie wycenia się udziały w jednostkach podporządkowanych, z tym że udziały zaliczane do aktywów trwałych mogą być wycenione metodą praw własności. Natomiast inwestycje krótkoterminowe ujmuje się według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej.
Jak wykazać w księgach rachunkowych papiery wartościowe portfela inwestycyjnego
Zasady ewidencji księgowej instrumentów finansowych określa Minister Finansów w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obligatoryjnemu badaniu, mogą stosować ewidencję uproszczoną określoną w ustawie o rachunkowości. Decydując o tym, czy stosować przepisy rozporządzenia, należy pamiętać o jasnym i rzetelnym przedstawieniu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki gospodarczej.
UWAGA!
Zwolnienie z obowiązku wyceny posiadanych przez jednostkę papierów wartościowych zgodnie z przepisami rozporządzenia nie oznacza, że nie ma ona w tym zakresie żadnych obowiązków sprawozdawczych.
Podmioty niepodlegające obligatoryjnemu badaniu przez biegłego rewidenta, w odniesieniu do długoterminowych aktywów finansowych wykazanych w sprawozdaniu finansowym w wartości bilansowej przekraczającej ich wartość godziwą, zobligowane są do zamieszczania w informacjach dodatkowych i objaśnieniach danych o:
l wartości bilansowej i wartości godziwej poszczególnych składników aktywów lub odpowiednich grup składników aktywów,
l przyczynach niedokonania odpisów aktualizujących wartość bilansową tych aktywów, w tym o przesłankach uzasadniających przekonanie jednostki, że wartość bilansowa zostanie przywrócona.
Dodatkowo podmioty, które skorzystają z powyższego uproszenia w swojej polityce rachunkowości, powinny opisać przyjęte przez nie zasady uznawania, metody wyceny, zakres ujawniania i sposób prezentacji instrumentów finansowych.
Koszty obsługi przez biuro maklerskie, jeżeli nie są istotne, mogą być zaliczane bezpośrednio do kosztów finansowych. W przeciwnym razie powinny być odniesione w ciężar rozliczeń międzyokresowych. Takie działanie podyktowane jest zasadą współmierności kosztów z przychodami.
Ewidencję portfela papierów wartościowych zarządzanego przez biuro maklerskie w jednostce gospodarczej stosującej uproszczenia przedstawiono na poniższym przykładzie.
Przykład
15 czerwca 2006 r. jednostka podpisała 12-miesięczną umowę o zarządzanie portfelem papierów wartościowych. Na rachunek w biurze maklerskim przekazała kwotę 300 000 zł. Opłatę za zarządzanie ustalono jako prowizję od przeprowadzonych transakcji kupna/sprzedaży papierów wartościowych oraz prowizję od wypracowanego zysku na zarządzanych papierach.
Na początku każdego miesiąca jednostka będzie otrzymywać ogólną wycenę portfela papierów wartościowych.
Opłata za zarządzanie będzie potrącana z rachunku inwestycyjnego. 28 grudnia 2006 r. spółka podjęła decyzję o sprzedaży części akcji i wypłacie środków uzyskanych z tej transakcji. Wartość sprzedawanych akcji na dzień zakupu wynosiła 30 000 zł, natomiast cena na dzień sprzedaży osiągnęła wartość 37 000 zł.
Ewidencja księgowa
1. Przekazanie środków na rachunek inwestycyjny:
Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe” 300 000
- w analityce „Rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim”
Ma „Rachunek bieżący” 300 000
2. Opłaty miesięczne za zarządzanie (ustalono, że kwota jest istotna z punktu widzenia jednostki), wartość brutto faktury za okres od dnia zawarcia umowy do dnia bilansowego wynosi 10 000 zł:
Wn konto „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 10 000 Ma konto „Krótkoterminowe aktywa finansowe”
- w analityce „Rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim” 10 000
3. Sprzedaż akcji i ustalenie wyniku na sprzedaży:
a) kwota uzyskana ze sprzedaży akcji, postawiona do dyspozycji jednostki
Wn „Rachunek bieżący” 37 000
Ma „Przychody finansowe” 37 000
b) wyksięgowanie wartości sprzedanych akcji według ceny z dnia ich nabycia pomniejszonej o przypadające na nie opłaty za zarządzanie (30 000 zł - 30 000 zł/ 300 000 zł × 10 000 zł)
Wn „Koszty finansowe” 29 000 Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe”
- w analityce „Rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim” 29 000
4. Wartość prowizji i opłat przypadająca na akcje sprzedane:
Wn „Koszty finansowe” 1 000 Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 1 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W rachunku zysków i strat prezentowane jest per saldo konto „Przychody finansowe” i „Koszty finansowe” z tytułu tej transakcji. Kwota 7000 zł wykazywana jest w pozycji „Zysk ze zbycia inwestycji” w części „Przychody finansowe”.
Ewidencja na dzień bilansowy
Wartość księgowa portfela inwestycyjnego w przykładzie wynosi 261 000 zł (300 000 zł - 10 000 zł - 29 000 zł).
Jednostka musi określić, czy zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości może stosować uproszczenia, tzn. czy nie musi ujmować w sprawozdaniu finansowym posiadanego portfela papierów wartościowych w wartości godziwej. Dlatego należy ustalić, czy na dzień wyceny pominięcie wartości godziwej nie będzie rzutowało na jasny i rzetelny obraz sytuacji finansowej i majątkowej zaprezentowanej w sprawozdaniu. Jeżeli jednostka uzna, że może stosować uproszczenia, nie dokonuje żadnych dodatkowych zapisów związanych z posiadanym portfelem.
Ewidencja na dzień wygaśnięcia umowy o zarządzanie
Wartość portfela inwestycyjnego w przykładzie na dzień zakończenia umowy wynosi 321 000 zł. Opłaty za zarządzanie w okresie od dnia bilansowego do dnia zakończenia - 25 000 zł.
Alternatywny sposób ewidencji rozliczenia sprzedaży papierów wartościowych
Rozliczenie transakcji związanej z wycofaniem środków z rachunku inwestycyjnego:
1a. Wpływ środków na rachunek bankowy
Wn „Rachunek bieżący” 321 000
1b. Wyksięgowanie wartości księgowej portfela (261 000 zł - 25 000 zł)
Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe”
- w analityce „Rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim” 236 000
1c. Wyksięgowanie opłat za zarządzanie (25 000 zł + 9000 zł)
Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 34 000
1d. Zaksięgowanie przychodów
Ma „Przychody finansowe” 51 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jeżeli podmiot gospodarczy nie może stosować uproszczeń przewidzianych ustawą o rachunkowości, wówczas portfel inwestycyjny należy zakwalifikować do jednej z kategorii papierów wartościowych określonych rozporządzeniem.
Jeśli umowa o zarządzanie przez biuro maklerskie portfelem papierów wartościowych została podpisana na okres nie dłuższy niż dwanaście miesięcy, licząc od dnia bilansowego, to zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia MF kwalifikuje się go do kategorii aktywów finansowych krótkoterminowych - „Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu”. Zakwalifikowanie aktywów finansowych do tej kategorii powoduje, że nie mogą one zostać przekwalifikowane do innej, wymienionej w rozporządzeniu.
Na dzień bilansowy portfel inwestycyjny należy zaprezentować w wartości godziwej wynikającej z wyceny sporządzonej przez biuro maklerskie, uwzględniając oczywiście opłaty za zarządzanie portfelem. Skutki przeszacowania zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie.
W sytuacji gdy okres zarządzania portfelem przez biuro maklerskie będzie dłuższy niż rok, licząc od dnia bilansowego, należy uznać, że są to długoterminowe aktywa finansowe; kategoria w rozumieniu rozporządzenia - „Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży”. Wycena na dzień bilansowy tej kategorii aktywów jest analogiczna jak dla aktywów przeznaczonych do obrotu, tj. odbywa się według wartości godziwej. Jednakże skutki przeszacowania jednostka może odnieść bądź w wynik bieżącego okresu, bądź na kapitał z aktualizacji wyceny, przy czym wybór należy do podmiotu. Stosowana metoda ewidencji przeszacowania tych aktywów powinna być opisana w polityce rachunkowości i w ten sam sposób muszą być ewidencjonowane skutki wyceny wszystkich aktywów należących do kategorii dostępnych do sprzedaży.
W zależności od wybranej metody ewidencji skutków wyceny aktywów opłaty za zarządzanie o istotnym znaczeniu, gromadzone uprzednio na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, będą zaliczane do kosztów okresu bieżącego razem ze skutkami przeszacowania obciążającymi koszty lub uznającymi przychody bądź będą rozliczane w momencie wycofania środków z rachunku, w przypadku gdy wycena będzie odnoszona na kapitał z aktualizacji wyceny.
Gdy nie ma ustalonego okresu umowy o zarządzanie, a spółka swobodnie może regulować wartość środków zgromadzonych na rachunku inwestycyjnym (kupować nowe akcje, podwyższając wartość inwestowanych środków pieniężnych, lub sprzedawać posiadane akcje i dokonywać wypłat z tytułu zrealizowanej sprzedaży), zdaniem autora należałoby wyspecyfikować zawartość portfela i odpowiednio zakwalifikować poszczególne instrumenty według kategorii opisanych powyżej i wymienionych w rozporządzeniu w sprawie instrumentów finansowych.
l art. 12 ust. 1 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 8, art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. a) ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
l art. 2 pkt 6, art. 8 ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1029
l art. 10, art. 64 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
l § 2, § 2a, § 6 ust. 1, § 9, § 14 ust. 1, § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych - Dz.U. Nr 149, poz. 1674; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 256, poz. 2146
Wioletta Roman
doradca podatkowy