Zmiana stanu produktów ustalana jest przez jednostki, które sporządzają rachunek zysków i strat w wersji porównawczej. Dotyczy to jednostek, które księgują koszty na kontach zespołu 4 (”Koszty rodzajowe”) w układzie rodzajowym i równocześnie na kontach zespołu 5 (według funkcji), ale również tych, które koszty ewidencjonują wyłącznie przy użyciu zespołu 4 oraz konta 49 „Rozliczenie kosztów”. W rachunku zysków i strat zmiana stanu produktów wykazywana jest w przychodach w pozycji A.II odpowiednio ze znakiem dodatnim dla zwiększenia i ujemnym w przypadku jej zmniejszenia. Koszty działalności operacyjnej wykazywane są w części B tego sprawozdania na podstawie ewidencji prowadzonej na kontach zespołu 4. W przypadku kosztów dotyczących przyszłych okresów dokonuje się równolegle księgowania na konto rozliczeń międzyokresowych kosztów w korespondencji z kontem 49 „Rozliczenie kosztów”. Koszty te następnie w części przypadającej na bieżący miesiąc zarachowuje się zapisem: Wn konto 49 „Rozliczenie kosztów”/Ma konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.
W przedstawionym schemacie ewidencji wartość poniesionego kosztu zostanie wykazana w rachunku zysków i strat w wersji porównawczej w części B, ale koszt ten wpłynie na wynik księgowy odpowiednio i proporcjonalnie w okresie bieżącym i w okresach następnych (zgodnie z zasadą współmierności). Współmierność ta uzyskiwana jest poprzez wykazanie salda końcowego występującego na koncie 49 „Rozliczenie kosztów” odpowiednio do jego strony (saldo debetowe z minusem, saldo kredytowe z plusem) w pozycji A.II rachunku zysków i strat „Zmiana stanu produktów”.
Udzielając odpowiedzi na zadane pytanie, należy stwierdzić, że również zmiana stanu konta rozliczeń międzyokresowych kosztów z tytułu leasingowej opłaty wstępnej powinna zostać wzięta pod uwagę przy ustalaniu zmiany stanu produktów.
Z kolei, według interpretacji przepisów podatkowych wydawanych przez organy skarbowe do końca 2006 roku opłata wstępna (czynsz inicjalny), w przypadku umów leasingu operacyjnego mogła być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w całości w momencie jej poniesienia. Takie ujęcie powodowało powstanie różnicy przejściowej między wartością podatkową i księgową aktywów w postaci rozliczeń międzyokresowych kosztów z tytułu opłaty wstępnej i konieczność ustalenia rezerwy na podatek odroczony. Jednakże, 1 stycznia 2007 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którą koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami są potrącane w dacie ich poniesienia, jednak jeśli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą. Na podstawie tego przepisu może się okazać, że organy skarbowe będą wskazywać na konieczność rozliczenia w czasie opłaty wstępnej również do celów podatkowych.
BEATA ŁAWECKA
dyrektor w dziale usług księgowych Mazars & Guérard Polska
PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).