Faktoring obejmuje przelew wierzytelności z przedsiębiorcy na faktora - instytucję faktoringową oraz świadczenie usług na rzecz tego przedsiębiorcy - faktoranta przez instytucję faktoringową. Zwykle przelew wierzytelności nie jest jednorazowy. W ramach umowy faktoringu dochodzi wielokrotnie do przelewu wierzytelności do wysokości ustalonego limitu faktoringowego i w całym okresie obowiązywania umowy faktor świadczy usługi na rzecz faktoranta. Współpraca między faktorem i faktorantem jest współpracą długookresową, a nie incydentalną. Sposób funkcjonowania faktoringu przedstawia rysunek nr 1.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Faktorant, który jest wierzycielem, przelewa swoje wierzytelności wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej na faktora i dzięki temu nie musi czekać na dokonanie płatności przez dłużnika. Otrzymuje gotówkę od faktora przed terminem płatności wierzytelności. Tak dzieje się w przypadku faktoringu przyspieszonego i zaliczkowego. Przy faktoringu wymagalnościowym płatność ze strony faktora za przelaną na niego wierzytelność następuje dopiero w terminie płatności wierzytelności, ale nastąpi również wtedy, gdy dłużnik faktoringowy nie zapłaci. A zatem faktorant zyskuje pewność, że otrzyma zapłatę.
Wielkość wynagrodzenia faktora
Dla faktora nabywanie wierzytelności i świadczenie usług na rzecz faktoranta jest przedmiotem prowadzonej działalności. W zamian za swoje usługi otrzymuje zapłatę od faktoranta. Na zapłatę tę przy faktoringu pełnym składa się najczęściej: prowizja przygotowawcza, prowizja administracyjna, prowizja za przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika oraz oprocentowanie1. Opłaty występujące przy faktoringu pełnym różnią się od faktoringu niepełnego opłatą za del credere, czyli prowizją za przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika. W praktyce prowizje pobierane przy faktoringu pełnym są wyższe od prowizji pobieranych przy faktoringu niepełnym o ok. 0,5 proc. Czynniki, które mają wpływ na wysokość prowizji za del credere, przedstawia rys. 2.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ryzyko niewypłacalności dłużnika
Faktoring pełny oznacza taką transakcję, gdzie ryzyko wypłacalności dłużnika przejmuje faktor. Jeśli w umowie faktoringu nie zostanie zaznaczone, kogo obciąża ryzyko wypłacalności dłużnika, to zawsze obciążać ono będzie faktora. Faktoring pełny nazywany jest też faktoringiem właściwym. Jest to pierwotna forma faktoringu. Faktoring niepełny, czyli niewłaściwy, w którym ryzyko wypłacalności dłużnika pozostaje u faktoranta, jest odstąpieniem od reguły i potrzebuje szczególnego zapisu w umowie2.
Konsekwencją dla faktora podpisania umowy faktoringu pełnego jest możliwość dochodzenia należności jedynie od dłużnika. Jeśli dłużnik nie wywiąże się z płatności, to faktor nie ma prawa domagać się zapłaty od faktoranta. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy dłużnik nie płaci, ponieważ kwestionuje istnienie wierzytelności, na przykład towar dostarczony dłużnikowi był uszkodzony lub niezgodny z zamówieniem. Za istnienie wierzytelności odpowiada faktorant, natomiast za wypłacalność dłużnika odpowiada tylko wówczas, gdy przyjmuje na siebie taką odpowiedzialność3.
W ramach umowy faktoringu pełnego faktor przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużnika, ale inne rodzaje ryzyka związane z realizacją kontraktu zawartego między faktorantem a dłużnikiem faktoringowym dalej ponosi faktorant. Obowiązkiem faktora jest dokonanie zapłaty za przelaną wierzytelność i świadczenie usług na rzecz faktoranta wynikających z umowy faktoringowej, a w zamian otrzymuje zapłatę w postaci opłat faktoringowych od faktoranta.
Ewidencja księgowa
Księgowania transakcji faktoringu pełnego przyspieszonego dokonywane przez faktora obrazuje poniższy przykład.
Przykład 1
Firma FAKTOR, zajmująca się profesjonalnie świadczeniem usług faktoringowych, podpisała umowę faktoringu z firmą STOLARZ handlującą meblami. Firma STOLARZ sprzedaje meble do kilkudziesięciu odbiorców. W związku z tym, że odbiorcami firmy STOLARZ są znane sieci handlowe o dobrej sytuacji finansowej i dużej renomie na rynku, FAKTOR zdecydował się na przejęcie ich ryzyka wypłacalności.
Warunki umowy są następujące:
l limit faktoringu - 3 mln zł,
l forma faktoringu - faktoring pełny przyspieszony, czyli faktor płaci za 100 proc. wierzytelności w momencie jej wykupu,
l okres płatności wierzytelności wynosi minimum 5 dni, a maksimum 90 dni,
l prowizja przygotowawcza wynosi 1 proc. od kwoty limitu,
l prowizja administracyjna - 0,4 proc. od każdej wykupionej wierzytelności,
l prowizja za del credere - 0,6 proc. od każdej wykupionej wierzytelności,
l stopa dyskonta - 10 proc. w skali roku,
l dodatkowo FAKTOR pobiera raz na kwartał opłatę za weryfikację zdolności kredytowej dłużników - raporty z wywiadowni handlowej, opłata ta wynosi 1500 zł.
Operacja 1:
a) faktor podpisuje umowę faktoringową z firmą STOLARZ i dla faktoranta - firma STOLARZ wystawia fakturę VAT z tytułu prowizji przygotowawczej (1 proc. od 3 mln zł, czyli 30 tys. zł).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
b) firma STOLARZ płaci faktorowi prowizję w dniu podpisania umowy.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 2:
Firma STOLARZ przelewa na faktora wierzytelność, której płatnikiem jest firma MEBLE.
Kwota wierzytelności - 122 000,00 zł
Okres płatności wierzytelności - 30 dni
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 3:
Faktor wystawia faktorantowi - firmie STOLARZ fakturę VAT z tytułu prowizji i dyskonta. Prowizje faktoringowe są opodatkowane VAT, natomiast oprocentowanie - nie4.
Prowizja administracyjna netto = 0,4% × 122 000,00 = 488,00.
Prowizja administracyjna brutto = 488,00 + (22% × 488,00) = 488,00 + 107,36 = 595,36.
Prowizja za del credere netto = 0,6% × 122 000,00 = 732,00.
Prowizja za del credere brutto = 732,00 + (22% × 732,00) = 732,00 + 161,04 = 893,04.
Dyskonto = 122 000,00 × 10% × 30/365 = 1002,74.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 4:
Faktor płaci firmie STOLARZ za przelaną na niego wierzytelność w ramach umowy faktoringowej (100 proc. wierzytelności minus opłaty na rzecz faktora, czyli 0,4 proc. kwoty wierzytelności - prowizja administracyjna i 0,6 proc. kwoty wierzytelności - prowizja za delkredere oraz dyskonto)5.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 5:
Spłata przez firmę MEBLE, czyli dłużnika, wierzytelności w terminie płatności lub przed terminem.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 6:
Przeniesienie prowizji i dyskonta z przychodów przyszłych okresów do przychodów ze sprzedaży.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tak wyglądają księgowania, gdy dłużnik faktoringowy, czyli firma MEBLE, zapłacił w terminie lub przed terminem. Jeśli dłużnik zapłaciłby po terminie płatności, regulując całą wysokość zadłużenia, czyli kapitał i odsetki, to księgowania wyglądałyby tak jak w przykładzie 2.
Przykład 2
Operacje 1-4 pozostają bez zmian, czyli tak jak w przykładzie 1. Zmiany obserwować można od operacji 5.
Operacja 5a:
Firma MEBLE płaci całą wierzytelność wraz z odsetkami karnymi.
Okres opóźnienia - 15 dni.
Wysokość odsetek karnych - odsetki ustawowe (od października 2006 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi 11,5 proc. w skali roku).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 6a:
Przeniesienie prowizji i dyskonta z przychodów przyszłych okresów do przychodów ze sprzedaży.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 7a:
FAKTOR naliczył dłużnikowi odsetki karne za 15 dni opóźnienia.
Odsetki karne - 122 000,00 x 11,5% x 15 : 365 = 576,58 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jeśli odsetki karne naliczone dłużnikowi są wątpliwe, to można stworzyć odpisy aktualizacyjne.
Operacja 8a:
Dłużnik - firma MEBLE płaci odsetki karne.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jeśli dłużnik zapłaciłby po terminie płatności, regulując jedynie część kapitałową zadłużenia, to księgowania wyglądałyby tak jak w przykładzie 3.
Przykład 3
Operacje 1-4 pozostają bez zmian, czyli tak jak w przykładzie 1. Zmiany obserwować można od operacji 5.
Operacja 5b:
Firma MEBLE płaci za wierzytelność po terminie.
Okres opóźnienia - 15 dni.
Wysokość odsetek karnych - odsetki ustawowe (od października 2006 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi 11,5 proc. w skali roku).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 6b:
Przeniesienie prowizji i dyskonta z przychodów przyszłych okresów do przychodów ze sprzedaży.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Operacja 7b:
Faktor naliczył dłużnikowi odsetki karne za 15 dni opóźnienia.
Odsetki karne - 122 000,00 x 11,5% x 15 : 365 = 576,58 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dłużnik nie spłacił odsetek karnych. Faktor uznał wierzytelność z tytułu odsetek karnych za wątpliwą i stworzył odpis aktualizacyjny.
Bilans faktora
Transakcje faktoringu pełnego powodują w firmie faktora, że w terminie płatności wierzytelności wynikającym z faktury bez względu na to, czy zapłaci dłużnik, faktor musi zapłacić faktorantowi. W przypadku faktoringu pełnego przyspieszonego w bilansie faktora pojawiają się należności w stosunku do dłużnika faktoringowego i zmniejsza się gotówka, bo faktor zapłacił gotówką za nabywaną wierzytelność. Opłaty pobierane od faktoranta są dla faktora przychodami ze sprzedaży.
|
|
1 W najbliższym czasie ukaże się nakładem wydawnictwa Difin książka K. Kreczmańskiej-Gigol, Opłacalność faktoringu, w której problem ustalania wysokości opłat został szczegółowo omówiony.
2 K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w teorii i w praktyce, Helion, Gliwice 2007, s. 32-33.
3 Art. 516 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.).
4 Szerzej na ten temat: K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w świetle prawa cywilnego, podatkowego i bilansowego, Difin, Warszawa 2006, s. 85 i n. oraz K. Kreczmańska-Gigol, Opodatkowanie faktoringu, Prawo Przedsiębiorcy nr 45/2006.
5 Szerzej na temat sposobów wyliczania dyskonta: K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w teorii i w praktyce, wyd. 3, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007, s. 111-112.
Podstawa prawna:
l ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.),
l ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).
Bibliografia:
1. K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w świetle prawa cywilnego, podatkowego i bilansowego, Difin, Warszawa 2006.
2. K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w teorii i w praktyce, Helion, Gliwice 2007, wyd. 3.
3. K. Kreczmańska-Gigol, Opodatkowanie faktoringu, „Prawo Przedsiębiorcy” nr 45/2006.
dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol