Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z:
• przyrostu wartości tych aktywów,
• uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków (w tym również z transakcji handlowych).
Są to w szczególności aktywa finansowe oraz nieruchomości, a także wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści (według projektu zmiany ustawy o rachunkowości „utrzymywane” w tym celu).
Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych - według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej. Wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć z kapitałem z aktualizacji wyceny.
Rozliczenie zmiany wartości inwestycji szczegółowo reguluje art. 35 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Zasady rozliczenia zależą od tego, w jakiej kolejności następują zmiany:
Skutki przeszacowania inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych, powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, jeżeli kwota różnicy z przeszacowania nie była do dnia wyceny rozliczona, zmniejsza ten kapitał (fundusz).
Przykład 1
Firma nabyła długoterminową inwestycję finansową (pakiet obligacji) za 15 000 zł. Zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości jednostka wycenia inwestycję na kolejne momenty bilansowe, według ceny rynkowej (wartości godziwej).
Wartość rynkowa obligacji w kolejnych latach wynosi:
I moment bilansowy - 16 000 zł,
II moment bilansowy - 18 000 zł,
III moment bilansowy - 16 500 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Oczywiście może się też zdarzyć, że na pierwszy moment bilansowy następuje spadek wartości inwestycji:
(...) skutki obniżenia wartości inwestycji zalicza się do kosztów finansowych. Wzrost wartości danej inwestycji bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody finansowe. Oznacza to, że spadek wartości inwestycji bez uprzedniego wzrostu wartości wpływa bezpośrednio na wynik finansowy.
Przykład 2
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Można więc powiedzieć, że decydując się na wycenę w cenie rynkowej, przedsiębiorstwo musi odnotować w księgach każdą zmianę wartości - zarówno zmianę in plus, jak i zmianę in minus. Punktem wyjścia do wyceny jest cena nabycia.
1. Każda zmiana in plus lub in minus powyżej poziomu ceny nabycia rozliczona zostanie z kapitałem z aktualizacji wyceny.
2. Każda zmiana in plus lub in minus poniżej poziomu ceny nabycia rozliczona zostanie z kosztami i przychodami finansowymi.
Nabywcy inwestycji mogą jednak wybrać metodę wyceny w ramach polityki rachunkowości i mogą się zdecydować na wycenę według zasady kosztu historycznego. Zgodnie z ustawą wycena następuje wtedy według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Przykład 3
Firma nabyła długoterminową inwestycję finansową (pakiet obligacji) za 15 000 zł. Wycena inwestycji, zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości, na kolejne momenty bilansowe dokonywana będzie według ceny nabycia skorygowanej o trwałą utratę wartości.
Wartości rynkowe w kolejnych latach wynoszą:
I moment bilansowy - 16 000 zł,
II moment bilansowy - 18 000 zł,
III moment bilansowy - 16 500 zł.
Ponieważ przy stosowaniu wyceny według ceny nabycia nie uznaje się wzrostu wartości, wartość bilansowa inwestycji na każdy moment bilansowy wynosi 15 000 zł.
Przykład 4
Firma nabyła długoterminową inwestycję finansową (pakiet obligacji) za 8000 zł. Wycena inwestycji, zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości, na kolejne momenty bilansowe dokonywana będzie według ceny nabycia skorygowanej o trwałą utratę wartości.
Wartości rynkowe w kolejnych latach wynoszą:
I moment bilansowy - 7500 zł,
II moment bilansowy - 8200 zł,
III moment bilansowy - 7200 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak wynika z powyższych przykładów, wycena według zasady kosztu historycznego skutkuje jedynie ewidencjonowaniem zmian wartości poniżej ceny nabycia. Oznacza to, że:
• zmiany in plus odnoszone są na przychody finansowe,
• zmiany in minus odnoszone są w koszty finansowe.
Zmiany wartości poniżej ceny nabycia nie znajdują odzwierciedlenia w księgach rachunkowych.
• art. 28 ust. 1 pkt 1a i 3, art. 35 ust. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Katarzyna Kobiela-Pionnier
asystent w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie