Ustawa o rachunkowości definiuje inwestycje jako aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z:
• przyrostu wartości tych aktywów,
• uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści.
W świetle tej definicji do inwestycji krótkoterminowych zalicza się lokaty terminowe, obligacje skarbowe oraz inne papiery wartościowe.
Wycena krótkoterminowych inwestycji następuje:
• według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej - na dzień bilansowy;
• według ceny nabycia lub ceny zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne na dzień ujęcia początkowego.
W księgach trzeba odzwierciedlać zmiany wartości inwestycji krótkoterminowych.
Tabela. Ujmowanie skutków wzrostu lub obniżenia wartości inwestycji krótkoterminowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład 1
6 grudnia przedsiębiorstwo Alfa nabyło krótkoterminową inwestycję finansową (akcje przeznaczone do sprzedaży za dziewięć miesięcy) za 5000 zł. Na potrzeby wewnętrzne jednostka sporządza sprawozdanie raz na sześć miesięcy. Zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości wyceny inwestycji na kolejne momenty bilansowe jednostka dokonuje według ceny rynkowej.
Cena rynkowa na kolejne dni bilansowe wynosi:
• 31 grudnia 2007 r. - 5400 zł,
• 30 czerwca 2008 r. - 4800 zł.
Ponieważ przedsiębiorstwo zdecydowało się dokonywać wyceny według ceny rynkowej, musi odnotowywać wszystkie wzrosty i wszystkie spadki ceny w księgach i w sprawozdaniach.
Saldo początkowe konta „Inwestycje krótkoterminowe” wynosi 5000 zł.
Ewidencja księgowa
1. Wzrost wartości inwestycji do ceny rynkowej:
Wn „Aktualizacja wartości inwestycji” 400
Ma „Przychody finansowe” 400
2. Spadek wartości inwestycji do ceny rynkowej:
Wn „Koszty finansowe” 600
Ma „Aktualizacja wartości inwestycji” 600
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Na 31 grudnia 2007 r. w sprawozdaniu finansowym jednostka wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 5400 zł.
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
G. Przychody finansowe
IV. Aktualizacja wartości inwestycji: 400 zł.
Na 30 czerwca 2008 r. przedsiębiorstwo Alfa w swoich sprawozdaniach wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 4800 zł.
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
H. Koszty finansowe
III. Aktualizacja wartości inwestycji: 600 zł.
Przykład 2
6 grudnia przedsiębiorstwo Alfa nabyło krótkoterminową inwestycję finansową (akcje przeznaczone do sprzedaży za dziewięć miesięcy) za 5000 zł. Na potrzeby wewnętrzne jednostka sporządza sprawozdanie raz na sześć miesięcy. Zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości wyceny inwestycji na kolejne momenty bilansowe jednostka dokonuje według zasady ostrożnej wyceny.
Cena rynkowa na kolejne dni bilansowe wynosi:
• 31 grudnia 2007 r. - 5400 zł,
• 30 czerwca 2008 r. - 4800 zł.
Ponieważ przedsiębiorstwo zdecydowało się dokonywać wyceny według zasady ostrożnej wyceny, nie musi ono odnotowywać wszystkich wzrostów i spadków cen, lecz jedynie ewidencjonować te zmiany, które powodują ewentualny spadek wartości poniżej ceny nabycia.
Saldo początkowe konta „Inwestycje krótkoterminowe” - 5000 zł.
Ewidencja księgowa
1. Wzrost wartości inwestycji do ceny rynkowej - nie odnotowuje się.
2. Spadek wartości inwestycji do ceny rynkowej:
Wn „Koszty finansowe” 200
Ma „Aktualizacja wartości inwestycji” 200
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Na 31 grudnia 2007 r. przedsiębiorstwo Alfa w swoich sprawozdaniach wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 5000 zł.
Na 30 czerwca 2008 r. przedsiębiorstwo Alfa w swoich sprawozdaniach wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 4800 zł.
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
H. Koszty finansowe
III. Aktualizacja wartości inwestycji: 200 zł.
Przykład 3
6 grudnia przedsiębiorstwo Alfa nabyło krótkoterminową inwestycję finansową (akcje do sprzedaży za dziewięć miesięcy) za 5000 zł. Na potrzeby wewnętrzne jednostka sporządza sprawozdanie raz na sześć miesięcy. Zgodnie z zasadami (polityką) rachunkowości wyceny inwestycji na kolejne momenty bilansowe jednostka dokonuje według zasady ostrożnej wyceny.
Cena rynkowa na kolejne dni bilansowe wynosi:
• 31 grudnia 2007 r. - 4700 zł,
• 30 czerwca 2008 r. - 5200 zł.
Przedsiębiorstwo dokonuje wyceny według zasady ostrożnej wyceny. Kolejność zmian jest odwrócona w stosunku do przykładu 2. Najpierw nastąpił spadek wartości inwestycji, a dopiero potem jej wzrost.
Saldo początkowe konta „Inwestycje krótkoterminowe” - 5000 zł.
Ewidencja księgowa
1. Spadek wartości inwestycji do ceny rynkowej:
Wn „Koszty finansowe” 300
Ma „Aktualizacja wartości inwestycji” 300
2. Wzrost wartości inwestycji - do poziomu ceny nabycia:
Wn „Aktualizacja wartości inwestycji” 300
Ma „Przychody finansowe” 300
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Na 31 grudnia 2007 r. przedsiębiorstwo Alfa w swoich sprawozdaniach wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 4700 zł.
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
H. Koszty finansowe
III. Aktualizacja wartości inwestycji: 300 zł.
Na 30 czerwca 2008 r. przedsiębiorstwo Alfa w swoich sprawozdaniach wykazuje następujące wartości:
Bilans:
B.III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje: 5000 zł.
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
G. Przychody finansowe
IV. Aktualizacja wartości inwestycji: 300 zł.
Z powyższych przykładów, opartych na zapisach ustawowych, wynika, że wybór metody wyceny w polityce rachunkowości będzie miał znaczący wpływ na dokonywane księgowania oraz sporządzane przez jednostki sprawozdania finansowe. Jednak trzeba pamiętać, że przepisy ustawy są dość ogólne, a zarazem nie są jedynymi możliwymi rozwiązaniami. Jednostki mogą pokierować się również zaleceniami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych lub w MSR nr 39 „Instrumenty finansowe - ujmowanie i wycena”.
UWAGA
W przypadku inwestycji krótkoterminowych ustawa przewiduje wycenę według kosztu historycznego lub według wartości godziwej. Wybór metody zależy od kierownika jednostki. Metodę tę należy opisać w zasadach (polityce) rachunkowości jednostki.
• art. 28 ust. 1 pkt 5 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Katarzyna Kobiela-Pionnier
asystent w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie