Otwieranie oraz zamykanie ksiąg rachunkowych to nieodłączny element prowadzenia rachunkowości w przedsiębiorstwie. Jest to proces, który odbywa się co najmniej raz do roku i ma na celu zamknięcie w jednym okresie wszystkich zdarzeń mających w nim miejsce. Mówiąc ogólnie, otwarcie ksiąg rachunkowych to rozpoczęcie nowego okresu sprawozdawczego, z kolei zamknięcie ksiąg to zakończenie tego okresu. Szczegółowe zasady dotyczące otwierania i zamykania ksiąg rachunkowych reguluje ustawa o rachunkowości.
Otwarcie ksiąg rachunkowych
Zgodnie z przepisami zawartymi w tej ustawie księgi rachunkowe należy otworzyć:
1) na dzień rozpoczęcia działalności, którym jest dzień pierwszego zdarzenia wywołującego skutki o charakterze majątkowym lub finansowym,
2) na początek każdego następnego roku obrotowego,
3) na dzień zmiany formy prawnej,
4) na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek lub podziału jednostki, powodujących powstanie nowej jednostki (jednostek),
5) na dzień rozpoczęcia likwidacji lub ogłoszenia upadłości
- w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
Jeżeli chodzi o wymóg otwarcia ksiąg rachunkowych na dzień rozpoczęcia działalności, to przez rozpoczęcie działalności należy rozumieć brak dotychczasowego obowiązku stosowania zasad ustawy o rachunkowości. Obowiązek taki dotyczy więc nie tylko nowo powstających jednostek, ale również osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. Przekroczenie tego progu lub dobrowolny wybór stosowania ustawy o rachunkowości traktowane jest jak rozpoczęcie działalności.
Limit prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2016 r.
Otwarcie ksiąg rachunkowych w przypadku jednostek niestosujących dotychczas ustawy o rachunkowości polega na wprowadzeniu stanów początkowych ustalonych w drodze inwentaryzacji (inwentarza). Natomiast w przypadku nowych jednostek otwarcie ksiąg rachunkowych ma miejsce w przypadku pierwszego zdarzenia wywołującego skutki o charakterze majątkowym lub finansowym.
Przez wspomniany wyżej rok obrotowy należy rozumieć rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych. Rok obrotowy powinien być zgodny z rokiem podatkowym, co oznacza, że przy określaniu roku obrotowego należy uwzględnić przepisy ustaw o podatku dochodowym. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera szczególnych regulacji co do określenia roku podatkowego. W związku z tym przypadku osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich, rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy. Natomiast dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych rokiem podatkowym jest również rok kalendarzowy, chyba że postanowią inaczej w statucie albo w umowie spółki, albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomią o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Wtedy rokiem podatkowym jest okres 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych.
Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Zamknięcie ksiąg rachunkowych
Zamknięcia ksiąg rachunkowych dokonuje się:
1) na dzień kończący rok obrotowy,
2) na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, o ile nie nastąpiło jego umorzenie,
3) na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
4) w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, to jest na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,
5) na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, to jest na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
6) na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości,
7) na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami
- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
Ważne!
Zamknięcie ksiąg rachunkowych polega na nieodwracalnym wyłączeniu możliwości dokonywania zapisów księgowych w zbiorach tworzących zamknięte księgi rachunkowe.
Zatwierdzenie sprawozdania
W przypadku sprawozdania finansowego ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy .
Przy czym w praktyce długość okresu sprawozdawczego może wynosić do 18 miesięcy tj., jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.
Jak ująć w księgach rachunkowych świadczenie urlopowe
Przekształcenie, połączenie i podział
Można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku:
- przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową, a także spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową;
- połączenia jednostek, gdy w myśl ustawy rozliczenie połączenia następuje metodą łączenia udziałów i nie powoduje powstania nowej jednostki.
Można nie zamykać ksiąg rachunkowych, jeżeli podział jednostki następuje przez wydzielenie.
Zawieszenie działalności
Można nie zamykać ksiąg rachunkowych za rok obrotowy, w którym działalność jednostki przez cały czas pozostawała zawieszona, chyba że jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych lub występują inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze majątkowym lub finansowym.
Przy czym nie stosuje się tych przepisów do emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się o dopuszczenie lub ubiegających się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku.
Polecamy: Jak rozliczyć wypłatę dywidendy - w podatkach i rachunkowości