Każda jednostka może poddać swoje sprawozdanie finansowe badaniu przez biegłego rewidenta. Dla niektórych jednostek stanowi to jednak obowiązek ustawowy.
Kto podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta?
Obligatoryjnemu badaniu podlegają m.in. roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność:
• banków oraz zakładów ubezpieczeń;
• jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych;
• jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
• spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji;
• pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.
Obowiązkowemu badaniu podlegają także sprawozdania finansowe spółek przejmujących i spółek nowo zawiązanych, sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie.
W jakim terminie należy dokonać wyboru biegłego rewidenta?
Wybór podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych i podpisanie z nim umowy o badanie powinny nastąpić w terminie umożliwiającym mu udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych.
Kto dokonuje wyboru biegłego rewidenta?
Wyboru podmiotu dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Badanie sprawozdania finansowego przeprowadza biegły rewident działający w imieniu podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, spełniający warunki do wyrażenia bezstronnej i niezależnej opinii o sprawozdaniu.
Badanie przeprowadzone z naruszeniem powyższych wymogów jest nieważne z mocy prawa.
W przepisach ustawy o rachunkowości organ zatwierdzający został zdefiniowany jako organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki.
Tabela. Organ zatwierdzający w różnych formach prawnych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W spółkach osobowych: jawnej, partnerskiej i komandytowej, wyboru biegłego rewidenta dokonuje zawsze zgromadzenie wspólników.
UWAGA
Kierownik jednostki, w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości, w tym zarząd spółki kapitałowej lub komandytowo-akcyjnej, nie ma prawa podjąć decyzji o wyborze biegłego rewidenta.
Spółki kapitałowe, czyli spółka akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością, oraz spółka komandytowo-akcyjna (spółka osobowa) mogą powołać rady nadzorcze lub komisje rewizyjne, które w imieniu właścicieli tych spółek sprawują funkcję nadzoru nad ich działalnością. Przepisy Kodeksu spółek handlowych jedynie w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej wyraźnie przewidują możliwość przeniesienia kompetencji zgromadzenia właścicieli do wyboru biegłego rewidenta na radę nadzorczą. W przypadku spółek kapitałowych taka możliwość wynika z ustawy o rachunkowości, a przepisy Kodeksu spółek handlowych tego nie zakazują.
Przekazanie tych kompetencji powinno być jednoznacznie określone w umowie (spółka z o.o.) lub statucie (spółka akcyjna i spółka komandytowo-akcyjna) spółki, w części wyznaczającej zadania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.
Zapis taki może brzmieć następująco: Rada nadzorcza dokonuje wyboru biegłego rewidenta do badania rocznych sprawozdań finansowych.
Brak takiego zapisu w umowie lub statucie powoduje, że wyboru biegłego rewidenta może dokonać tylko zgromadzenie wspólników lub akcjonariuszy.
W spółkach handlowych podjęcie decyzji o wyborze biegłego rewidenta wymaga pisemnej uchwały właściwego organu spółki. Treść uchwały może być następująca:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Nie ma przeszkód, aby wyboru biegłego rewidenta dokonywać na okres kilku lat, ale wówczas w uchwale odpowiedniego organu powinno to być jednoznacznie zapisane.
Przepisy ustawy o rachunkowości nie zakazują świadczenia przez ten sam podmiot usługi badania sprawozdania finansowego na rzecz tego samego zamawiającego za kolejne lata. Jedynie w Kodeksie etyki zawodowej biegłych rewidentów wskazano, że w takich sytuacjach powinna następować racjonalna zmiana uczestniczących w wykonywaniu usług biegłych rewidentów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz osób kierujących wykonywaniem tych usług i je nadzorujących.
Przed dokonaniem wyboru wskazane jest sprawdzenie, czy podmiot uprawniony do badania i biegły rewident działający w jego imieniu spełniają warunki do wyrażenia bezstronnej i niezależnej opinii o sprawozdaniu finansowym.
Bezstronność i niezależność niejest zachowana, jeżeli biegły rewident:
• posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w jednostce lub w jednostce z nią stowarzyszonej, dominującej, zależnej lub współzależnej, z wyłączeniem udziału w spółdzielni mieszkaniowej,
• jest lub był w ostatnich trzech latach przedstawicielem prawnym (pełnomocnikiem), członkiem organów nadzorczych bądź zarządzających albo pracownikiem jednostki lub jednostki z nią stowarzyszonej, dominującej, zależnej albo współzależnej,
• w ostatnich trzech latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych, sporządzaniu sprawozdania finansowego stanowiącego przedmiot badania,
• osiągnął chociażby w jednym roku w ciągu ostatnich pięciu lat co najmniej 50% przychodu rocznego z tytułu świadczenia usług na rzecz danej jednostki, jednostki wobec niej dominującej lub jednostek z nią stowarzyszonych, jednostek od niej zależnych lub współzależnych (nie dotyczy to pierwszego roku działalności biegłego rewidenta),
• jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związany z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą zarządzającą lub będącą w organach nadzorczych jednostki albo zatrudnia przy prowadzeniu badania takie osoby,
• z innych powodów nie może sporządzić bezstronnej i niezależnej opinii.
Zasady bezstronności i niezależności stosuje się także do podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz do członków zarządzających, nadzorujących i administrujących tych podmiotów.
Według postanowień Kodeksu etyki zawodowej biegłych rewidentów świadczenie usług doradztwa z zakresu organizacji i informatyzacji rachunkowości oraz doradztwa podatkowego nie jest zaliczane do kategorii prowadzenia ksiąg rachunkowych w celu oceny, czy podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych lub biegły rewident uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych.
Zasady wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdań finansowych zlecanego dobrowolnie, np. na wniosek wspólników spółki, są takie same, jak przedstawione wyżej.
• art. 3 ust. 1 pkt 4 i 6, art. 61 ust. 1 i 3, art. 64, art. 66 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 63, poz. 393
• art. 146 § 1 pkt 4 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 86, poz. 524
Teresa Fołta
biegły rewident