MAGDALENA RYPIŃSKA
W jednostkach sektora finansów publicznych do ewidencji niedoborów i szkód służy konto 240 „Pozostałe rozrachunki”. Rozliczane niedobory i szkody ujmuje się w wartości ewidencyjnej skorygowanej o ewentualne odchylenia od cen ewidencyjnych oraz o dotychczasowe umorzenie.
Sumę roszczenia z tytułu niedoborów lub szkód zawinionych określa kierownik jednostki, ustalając realną wartość niedoboru. Różnicę dodatnią między tak ustaloną wartością roszczenia a wartością bilansową braków lub szkód zalicza się do przychodów przyszłych okresów księgowanych w korespondencji z kontem 840.
Wartość ewidencyjną nadwyżek aktywów rzeczowych ustala się na podstawie dostępnych dokumentów lub na podstawie szacunku uwzględniającego wartość godziwą i stopień zużycia.
Roszczenia sporne księguje się pod datą skierowania pozwu do sądu.
Na koncie 240, oprócz różnic inwentaryzacyjnych, ewidencjonuje się również krajowe i zagraniczne należności i roszczenia oraz zobowiązania nieobjęte ewidencją na kontach 201-234.
Typowe zapisy strony Wn i Ma konta 240 ze szczególnym uwzględnieniem zapisów dotyczących różnic inwentaryzacyjnych przedstawiają tabele.
Typowe zapisy strony Wn konta 240 „Pozostałe rozrachunki”
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Typowe zapisy strony Ma konta 240 „Pozostałe rozrachunki”
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ewidencję różnic inwentaryzacyjnych można podzielić na dwa etapy:
Etap I - zaewidencjonowanie zaistniałych różnic poprzez zwiększenie lub zmniejszenie stanu odpowiednich składników majątku oraz pokazanie ich na koncie 240 jako niedoboru (strona Wn) i nadwyżki (strona Ma)
Etap II - rozliczenie różnic, czyli wyksięgowanie niedoborów i nadwyżek z konta 240 i odniesienie ich na odpowiednie konta przychodów, kosztów lub rozrachunków.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PRZYKŁAD
W toku inwentaryzacji w jednostce stwierdzono nadwyżkę w majątku trwałym w postaci kserokopiarki marki Toshiba X5W. W postępowaniu wyjaśniającym okazało się, że kserokopiarkę tę jednostka otrzymała w formie darowizny, przy czym pracownik odpowiedzialny za dokonanie czynności związanych z darowizną nie dostarczył odpowiednich dokumentów do komórki księgowości, w związku z czym przychód mienia nie został zaewidencjonowany. Ponieważ dokumentów (umowy darowizny) nie odnaleziono, kierownik jednostki wycenił ujawniony sprzęt na poziomie cen rynkowych (zgodnie z przyjętymi w jednostce metodami wyceny aktywów i pasywów). Wartość określono na kwotę 2000 zł. Ze względu na wartość kserokopiarka stanowić będzie pozostałe środki trwałe (konto 013).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PRZYKŁAD
W toku inwentaryzacji stwierdzono nadwyżkę w postaci urządzenia wielofunkcyjnego. Po wyjaśnieniu różnic ustalono, że nadwyżka powstała w związku z nie udokumentowaniem nieodpłatnego przekazania środka trwałego od dysponenta wyższego stopnia. Kierownik jednostki otrzymał od jednostki nadrzędnej odpowiednie dokumenty określające wartość początkową urządzenia na 4000 zł i dotychczasowe umorzenie na 1380 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Natomiast rozliczenie niedoborów przykładzie środkach trwałych przedstawia się jak na schemacie:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PRZYKŁAD
W wyniku inwentaryzacji w jednostce stwierdzono niedobór środka trwałego - centralki telefonicznej o wartości początkowej 5000 zł i dotychczasowym umorzeniu 4900 zł. Wyjaśniając różnice, kierownik jednostki ustalił, że centralka została za jego zgodą wymieniona na nową ze względu na zużycie i stan techniczny, nowa centralka została zaewidencjonowana, natomiast nie udokumentowano i nie zaksięgowano likwidacji starej centralki. Niedobór uznano za niezawiniony.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PRZYKŁAD
W jednostce przeprowadzono inwentaryzację, w wyniku której stwierdzono niedobór środka trwałego - laptopa o wartości początkowej 4300 zł i dotychczasowym umorzeniu 1290 zł. Po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających kierownik jednostki ustalił, że laptop został skradziony, o czym nie został on poinformowany. Kradzież nastąpiła w wyniku zaniedbania swoich obowiązków przez pracownika, któremu powierzono odpowiedzialność materialną za ten sprzęt. Niedobór uznano za zawiniony, pracownik zgodził się go spłacić. Dokonano wyceny niedoboru w wartości rynkowej i ustalono go na kwotę 3500 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
ZAPAMIĘTAJ!
Wpłata pracownika z tytułu zawinionego niedoboru stanowi dochody budżetowe, chyba że kierownik podejmie decyzję o utworzeniu rachunku dochodów własnych z wpłat i odszkodowań za utracone i uszkodzone mienie.
Dla uproszczenia i większej przejrzystości zapisów można - zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczególnych zasad rachunkowości i planów kont - utworzyć oddzielne konto dla rozliczania różnic inwentaryzacyjnych, np. konto 241 „Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek” lub „Rozliczenie różnic inwentaryzacyjnych”. Można też wprowadzić do zakładowego planu kont oddzielnie konto do rozliczania niedoborów i szkód oraz oddzielnie dla nadwyżek, np. 241 „Rozliczenie niedoborów i szkód” i 242 „Rozliczenie nadwyżek”.
Specyficznie księguje się kompensatę niedoborów z nadwyżkami, co ilustruje przykład.
PRZYKŁAD
W magazynie materiałów biurowych stwierdzono niedobór 100 ryz papieru typu Polspeed po 12 zł za ryzę i nadwyżkę 20 ryz papieru Pollux po 17 zł za ryzę.
Pracownik zwrócił się z wnioskiem do kierownika jednostki o dokonanie kompensaty niedoboru z nadwyżką. Materiały są podobne, pozostałe warunki kompensaty również zostały spełnione.
Wartość niedoboru:
100 ryz × 12 zł = 1200 zł
Wartość nadwyżki:
20 ryz × 17 zł = 340 zł
Przy kompensacie przyjmuje się zasadę niższej ceny, tak więc nadwyżkę trzeba obliczyć
jako:
20 ryz × 12 zł = 240 zł
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W efekcie kompensaty w jednostce pozostała nadwyżka w wysokości 100 zł (Wn 240 i Ma 760) oraz niedobór w wysokości 960 zł (Wn 234 i Ma 240).