Zasada wyższości treści nad formą polega na tym, że jednostki mają obowiązek stosowania przyjętej polityki rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, należy ujmować w księgach rachunkowych i wykazywać w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Zgodnie z zasadą ciągłości, przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych, tak aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazywane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.
Zasada kontynuacji polega na stosowaniu przyjętych zasad rachunkowości przy założeniu, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym
W myśl zasady memoriału, w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami, dotyczące roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zalicza się koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.
Z kolej zasada ostrożności polega na tym, że w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić:
• zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Natomiast zgodnie z zasadą indywidualnej wyceny, wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie - zakaz kompensat. Zasada istotności polega na tym, że dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do potrzeb jednostki należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.
Zasady szczególne, jakich jednostki sektora finansów publicznych powinny przestrzegać przy sporządzaniu sprawozdań finansowych, są m.in. następujące:
• zasada prawidłowości pod względem merytorycznym - dotyczy zgodności przedstawionych danych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej,
• zasada prawidłowości pod względem formalno-rachunkowym - dotyczy formy sprawozdania (zgodnie ze wzorami określonymi w rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości) oraz zawarcia wymaganych danych formalnych (przede wszystkim podpisów i pieczęci osób odpowiedzialnych, a także daty sporządzenia sprawozdania), jak również brak błędów rachunkowych,
• sprawozdanie finansowe jednostki i placówki podpisuje kierownik jednostki i główny księgowy lub księgowy placówki.
Beata Piotrowska
główny specjalista w Biurze Audytu Wewnętrznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 4 ust. 1 i 2, art. 5 ust. 1 i ust. 2, art. 6 ust. 1 i ust. 2, art. 7 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).