Zasady amortyzacji podatkowej określa ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych.
W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych unormowania w zakresie amortyzacji podatkowej zawierają:
• art. 16 ust. 1, który przedstawia katalog wydatków nieuznanych za koszty uzyskania przychodu, w tym także niektórych odpisów amortyzacyjnych,
• art. 16a - 16m, regulujące zasady amortyzacji podatkowej,
• wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych, stanowiący załącznik nr 1 do tej ustawy.
Zgodnie z art. 16h ust 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.
Gdy wartość początkowa jest równa lub niższa niż 3500 zł, odpisów amortyzacyjnych można dokonywać według zasad ogólnych albo jednorazowo w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego albo w miesiącu następnym (art. 16f ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).
Wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych oparty jest na Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT). Przygotowany został według rosnącej wysokości stawek amortyzacyjnych.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się na podstawie planu amortyzacji sporządzonego z zastosowaniem stawek przewidzianych w wykazach.
Możliwe są następujące metody amortyzowania środków trwałych:
1) liniowa,
• stawki określone w wykazie,
• stawki podwyższone,
• stawki obniżone,
• stawki sezonowe,
2) degresywna,
3) stawki indywidualne.
ZAPAMIĘTAJ!
Metod amortyzacji: liniowej, degresywnej, stawek indywidualnych nie można stosować dowolnie.
Okoliczności stosowania określonych zasad i metod są szczegółowo opisane w przepisach.
ZAPAMIĘTAJ!
Wyboru metody amortyzowania należy dokonać przed rozpoczęciem amortyzacji i wybraną metodę należy stosować do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Metodę liniową ze stawką z Wykazu należy obowiązkowo stosować dla:
1) środków trwałych nabytych lub wytworzonych we własnym zakresie o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł, których ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok, niezaliczonych do środków trwałych, gdy faktyczny okres ich używania przekroczy rok;
2) budynków i budowli wytworzonych we własnym zakresie lub nabytych jako nowe, nieulepszonych po nabyciu, używanych w warunkach normalnych lub lepszych od przeciętnych.
Roczne stawki amortyzacyjne dla środków trwałych są podane w „Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych” (dalej: Wykaz) stanowiący załącznik do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
ZAPAMIĘTAJ!
Dla środków trwałych o wartości równej lub niższej niż 3500 zł mogą być stosowane stawki z Wykazu lub też można dokonać odpisu amortyzacyjnego jednorazowo - odpisując 100% wartości początkowej w miesiącu wydania tych środków do używania lub w miesiącu następnym.
W wykazie podane są następujące informacje:
• pozycja,
• stawka procentowa,
• symbol KŚT (grupa lub podgrupa, lub rodzaj),
• nazwa środka trwałego,
• powiązanie z KRŚT.
W Wykazie występuje osiem pozycji odpowiadających liczbie grup rodzajowych środków trwałych, dla których ustala się odpisy amortyzacyjne. Stawki amortyzacyjne podane są w procentach.
W Wykazie występuje 10 rodzajów stawek:
1) 1,5%;
2) 2,5%;
3) 4,5%;
4) 7,0%;
5) 10,0%;
6) 14,0%;
7) 18,0%;
8) 20,0%;
9) 25,0%;
10) 30,0%.
Stawkom przypisane są: symbol grupy, podgrupy lub rodzaju środków trwałych oraz podane odpowiadające im symbole zgodne z wcześniejszą Klasyfikacją Rodzajową Środków Trwałych.
Jednostka ma możliwość podwyższenia podstawowych stawek amortyzacyjnych dla niektórych grup środków trwałych wykorzystywanych w warunkach wskazujących na ich szybszą eksploatację.
Podwyższenia dokonuje się poprzez pomnożenie stawki amortyzacji podanej w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych przez współczynnik określony ustawą.
Dla budynków i budowli współczynniki podwyższenia stawek wynoszą nie więcej niż:
•1,2 - dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych - gdy poddane są ciągłemu działaniu wody, par wodnych, znacznym drganiom, nagłym zmianom temperatury oraz innym czynnikom powodującym przyspieszenie zużycia obiektu,
•1,4 - dla budynków i budowli używanych w warunkach złych - gdy ulegają wpływowi niszczących środków chemicznych, a zwłaszcza gdy służą produkcji, wytwarzaniu lub przechowywaniu żrących środków chemicznych. Dotyczy to również przypadków silnego działania na budynek lub budowlę niszczących środków chemicznych rozproszonych w atmosferze, wodzie lub wydzielających się w postaci oparów, których źródłem są inne obiekty znajdujące się w pobliżu.
Dla maszyn, urządzeń i środków transportu, z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych, albo wymagających szczególnej sprawności technicznej, współczynnik podwyższenia stawki podstawowej wynosi nie więcej niż 1,4. Dotyczy to obiektów, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używanych w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub w innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie.
W stosunku do maszyn i urządzeń zaliczanych do grup 4-6 i 8 KŚT, poddanych szybkiemu postępowi technicznemu, współczynnik podwyższenia stawki podstawowej wynosi nie więcej niż 2,0. Maszyny i urządzenia poddane szybkiemu postępowi technicznemu to takie, w których zastosowane są układy mikroprocesowe lub systemy komputerowe, spełniające założone funkcje dzięki wykorzystaniu w nich najnowszych zdobyczy techniki, a także aparatura naukowo-badawcza i doświadczalno-produkcyjna.
Można podwyższać stawki lub rezygnować z ich stosowania, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, albo od pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego.
Podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawki dla poszczególnych środków trwałych.
ZAPAMIĘTAJ!
Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Zasady podwyższania lub obniżania podstawowych stawek amortyzacyjnych przedstawiono w tabeli 9.
Tabela 9. Zasady podwyższania lub obniżania podstawowych stawek amortyzacyjnych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
ZAPAMIĘTAJ!
Odpisów amortyzacyjnych od składników majątku wykorzystywanych sezonowo dokonuje się w okresie faktycznego ich użytkowania.
W przypadku środków trwałych użytkowanych sezonowo można wybrać jedną z dwóch metod ustalania wielkości odpisu przypadającego na miesiąc w sezonie. Roczną kwotę amortyzacji dzieli się przez:
• liczbę miesięcy w sezonie lub
• dwanaście miesięcy w roku.
Dla celów podatkowych możliwa do zastosowania metoda degresywna polega na amortyzowaniu poszczególnych środków trwałych przy wykorzystaniu stawek procentowych publikowanych w Wykazie, podwyższonym współczynnikiem nie wyższym niż 2,0. W pierwszym roku używania obiektu amortyzację liczy się podwyższoną stawką od wartości brutto środka trwałego, a w latach następnych - od wartości netto ustalonej na początek danego roku. Od roku, w którym wysokość rocznej stopy amortyzacji obliczonej metoda degresywną byłaby niższa od obliczonej metodą liniową, należy zastosować metodę liniową. Stosowanie metody degresywnej nie jest obowiązkowe, podatnik sam decyduje o jej zastosowaniu.
W przypadku używania środków trwałych w jednostce położonej na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną, których wykaz ustala Rada Ministrów - stawki podane w Wykazie może ona podwyższać przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 3,0. Jeżeli w trakcie roku podatkowego gmina zostanie wyłączona z wykazu gmin zagrożonych, jednostka może stosować do końca tego roku stawki podwyższone.
Stawki indywidualne - ustalone samodzielnie przez podatnika, można stosować w odniesieniu do obiektów:
1) używanych, jeżeli podatnik udowodni, ze przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 6 miesięcy,
2) ulepszonych, jeżeli przed ich wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej.
W obu przypadkach dotyczy to jedynie środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika.
W odniesieniu do budynków i budowli obowiązuje specjalna regulacja. Obiekty uznaje się za:
•używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy,
•ulepszone, jeżeli przed ich wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły 30% wartości początkowej.
Stawki indywidualne można również stosować w odniesieniu do inwestycji w obcych środkach trwałych, z tym że dla inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat.
Przy stosowaniu stawek indywidualnych okres amortyzacji nie może być krótszy niż:
a) dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 KŚT:
• 24 miesiące - gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 000 zł,
• 36 miesięcy - gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 000 zł i nie przekracza 50 000 zł,
• 60 miesięcy - w pozostałych przypadkach;
b) dla środków transportu, w tym samochodów osobowych (używanych przez minimum 6 miesięcy) - 30 miesięcy,
c) dla budynków i budowli - 10 lat, z wyjątkiem budynków wymienionych w poz. 103 i 109 KŚT, trwale związanych z gruntem, kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych oraz budynków zastępczych, dla których okres ten nie może być krótszy niż 3 lata.
W 2007 r. wprowadzono nowe zasady ustalania stawek indywidualnych dla budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu wynosi 2,5%.
ZAPAMIĘTAJ!
Minimalny okres amortyzacji ustala się, pomniejszając 40 lat o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych. Okres amortyzacji nie może być jednak krótszy niż 10 lat.
Metody ustalania indywidualnych stawek amortyzacyjnych wyjaśniono w tabeli 10.
Tabela 10. Ustalanie indywidualnych stawek amortyzacyjnych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Do określenia indywidualnych stawek amortyzacyjnych można zastosować następujące wzory:
a) dla używanych środków trwałych oraz inwestycji w obcych środkach trwałych:
Ar = 100/Tn
gdzie:
Ar - roczna indywidualna stawka amortyzacyjna w procentach,
Tn - przewidywany okres użytkowania w latach;
b) dla ulepszonych środków trwałych:
Ar = (Wp0× 100)/(Wp1× Tn)
gdzie:
Ar - roczna indywidualna stawka amortyzacyjna w procentach,
Tn - przewidywany okres użytkowania w latach,
Wp0 - nieumorzona część wartości początkowej środka trwałego na dzień ustalenia indywidualnej stawki amortyzacyjnej lub koszty ulepszenia, jeśli środek trwały jest umorzony w 100%,
Wp1 - wartość początkowa środka trwałego (łącznie z kosztami ulepszenia), dla której ustala się stawkę amortyzacyjną.