Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy: prof. dr hab. Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts
Odpowiadając na pytanie, zacznijmy od definicji darowizny. Pojęcie oraz regulacje prawne normujące ten stosunek cywilnoprawny zawarte są w ustawie z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (dalej: k.c.), w tytule XXXIII DAROWIZNA. Ogólnie rzecz ujmując, darowizna to nieodpłatne przysporzenie obdarowanemu korzyści (wzbogacenie obdarowanego) kosztem majątku darczyńcy. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Nieodpłatne otrzymanie (przekazanie) składników majątku to pojęcie bardziej ogólne i szersze niż uwarunkowana obostrzeniami i wymogami k.c. darowizna. Ma to znaczenie w specyficznym, nierzadko odrębnym środowisku sektora finansów publicznych. Gromadzenie i rozdysponowywanie środków publicznych, a także gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa, wymaga prowadzenia szczególnie gospodarnej i wydajnej działalności. Tryb, zasady i warunki dokonania darowizny oraz nieodpłatnego przekazania przez jednostki sektora finansów publicznych składników majątku innym jednostkom, a także katalog tych jednostek, zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym, zakładom budżetowym i gospodarstwom pomocniczym.
W celu zapewnienia optymalnego wykorzystania środków publicznych mogą być (i są) także tworzone specjalistyczne jednostki mające zadanie obsługi innych jednostek w zakresie np.: infrastruktury, łączności, żywienia lub też realizacji tzw. centralnego zaopatrzenia, tj. prowadzenia postępowań o udzielanie zamówień publicznych i dokonywanie zakupów na potrzeby innych jednostek (np. sprzętu komputerowego, opału, paliwa itp.). Obsługa innych jednostek jest statutowym przedmiotem działalności tych jednostek, a na realizację takiego zadania mają zapewnione środki w planie finansowym. Centralne zaopatrzenie, realizowane za pośrednictwem wybranych jednostek, jest jednak nadal formą finansowania zaopatrywanych jednostek i nie może tu być mowy w żadnym stopniu o darowiźnie. Finansowanie statutowej działalności jednostki musi mieć natomiast wpływ na jej fundusz.
Wynikają z tego odrębności w zakresie ujęcia księgowego darowizny i nieodpłatnego otrzymania (przekazania) w powszechnie obwiązującym przepisie o rachunkowości oraz w regulacjach dotyczących sfery finansów publicznych. Zgodnie z ustawą z 29 września 1994 r. o rachunkowości, zalicza się je do pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych - bezpośrednio majątek obrotowy lub pośrednio poprzez międzyokresowe rozliczenia przychodów (majątek trwały). Natomiast zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (dalej: rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości), operacje te ujmowane są na następujących kontach:
• darowizny środków obrotowych - 760 „Pozostałe przychody i koszty”,
• nieodpłatnie przekazane i otrzymane środki trwałe - 800 „Fundusz jednostki”.
Odrębność widoczna jest także w zasadach wyceny przedmiotowych środków trwałych. Ustawa o rachunkowości w art. 28 stanowi: Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Natomiast rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości określa, iż środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego otrzymane nieodpłatnie, na podstawie decyzji właściwego organu, mogą być wycenione w wartości określonej w tej decyzji. Należy także zwrócić uwagę na ostatnią (z 15 kwietnia 2008 r.) zmianę tego rozporządzenia, nakazującą ujmowanie na koncie 800 „Fundusz jednostki”, oprócz środków trwałych, także wartości środków obrotowych otrzymanych (przekazanych) w ramach centralnego zaopatrzenia.
Tabela. Zapisy księgowe przykładowych operacji gospodarczych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Podstawy prawne
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 140, poz. 984)
• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz.U. Nr 142, poz. 1020; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 23, poz. 135)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym, zakładom budżetowym i gospodarstwom pomocniczym (Dz.U. Nr 191, poz. 1957)