Jak ewidencjonować rozliczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

Ewidencja księgowa rozrachunków z ZUS prowadzona jest na koncie 229 „Rozrachunki z ZUS”. W ewidencji analitycznej wyszczególnia się poszczególne tytuły zobowiązań lub należności publicznoprawnych.

W bilansie zobowiązania wobec ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych wykazuje się w pasywach - w pozycji B.III.2g (ewentualne nadpłaty zobowiązań ujmuje się w aktywach - w pozycji B.II.2b).

Ewidencja rozrachunków z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także z tytułu innych rozrachunków z ZUS (Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) powinna odzwierciedlać dane zawarte w listach płac, rachunkach do umów zlecenia, umów o dzieło oraz w deklaracjach rozliczeniowych ZUS DRA. Zobowiązania te są regulowane przy użyciu pisemnych lub elektronicznych dokumentów bankowych - określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z 4 września 2003 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płatniczego należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych - z podziałem na:

• ubezpieczenia społeczne:

83 1010102326 139 51

• ubezpieczenia zdrowotne:

78 1010102326 139 52

• FP i FGŚP: 73 1010102326 139 53

W związku z powyższym w ewidencji analitycznej konta 229 „Rozrachunki z ZUS” należy wyszczególnić:

• konto 229-51 „Ubezpieczenia społeczne”,

• konto 229-52 „Ubezpieczenie zdrowotne”,

• konto 229-53 „FP i FGŚP”.

Przyjęcie proponowanych rozwiązań umożliwia bieżące uzgadnianie sald konta 229 „Rozrachunki z ZUS” z danymi w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, ponieważ na stronie Wn tego konta księguje się zapłaty zobowiązań wobec ZUS i wypłaty świadczeń finansowanych przez ZUS, a na stronie Ma - powstanie tych zobowiązań.

Tytuły zobowiązań i świadczeń pieniężnych podlegających rozliczeniu ze składek na ubezpieczenia społeczne

Ubezpieczeni to (zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych (ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe).

Płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników - oraz jednostka organizacyjna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniem (w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym) albo uzasadniającym pobieranie zasiłku macierzyńskiego - z wyłączeniem osób, którym zasiłek wychowawczy lub macierzyński wypłaca ZUS (art. 4 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Płatnicy składek sporządzają deklaracje ZUS DRA, w których podają należne składki oraz wypłacane świadczenia podlegające rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne.

1) Ubezpieczenia społeczne - podstawę prawną naliczenia składek stanowi ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażona jest w formie stopy procentowej jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych:

- ubezpieczenie emerytalne - stopa procentowa wynosi 19,52% podstawy wymiaru; sposób finansowania: płatnik 9,76%, ubezpieczony 9,76%,

- ubezpieczenie rentowe - stopa procentowa wynosi 6% podstawy wymiaru; sposób finansowania: płatnik 4,5%, ubezpieczony 1,5%,

- ubezpieczenie chorobowe - stopa procentowa to 2,45% podstawy wymiaru; sposób finansowania: ubezpieczony 2,45%,

- ubezpieczenie wypadkowe - stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalona w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. określa sposób ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Składka ta jest w całości finansowana przez płatnika.

UWAGA!

W zakładach zatrudniających mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełen etat - w stosunku do osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne finansuje PFRON. Natomiast część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie emerytalne od pracodawcy finansuje budżet państwa.

2) Ubezpieczenie zdrowotne - podstawa prawna to ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Stopa procentowa składki wynosi 9% podstawy wymiaru i podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 7,75% podstawy wymiaru (1,25% podstawy wymiaru potrąca się z wynagrodzeń pracownika).

3) Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - podstawa prawna to ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Składka na Fundusz obciąża koszty działalności pracodawcy i wynosi 0,10% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

4) Fundusz Pracy - podstawę prawną stanowi ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalane w wysokości 2,45% od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, opłacają pracodawcy.

Wypłacane świadczenia podlegające rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne:

• świadczenia z ubezpieczenia chorobowego - podstawa prawna to ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

• wynagrodzenie należne płatnikowi z ubezpieczenia chorobowego - podstawę prawną stanowi art. 3 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 grudnia 1998 r. w sprawie wysokości i trybu wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek z tytułu wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

• świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego - podstawą prawną jest ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ewidencja składek finansowanych przez ubezpieczonych, wypłata świadczeń rozliczanych w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne

Ewidencja składek na ubezpieczenia finansowane przez ubezpieczonych oraz ewidencja wypłat świadczeń rozliczonych w ciężar składek jest prowadzona na podstawie listy płac, rachunków do umów zlecenia lub o dzieło, na których są potrącone składki i są zaliczane należne świadczenia.

Przykład 1

Stowarzyszenie JEDNOŚĆ prowadzi ewidencję kosztów w zespole 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ewidencja składek ZUS finansowanych przez płatnika

Ewidencja składek ZUS finansowanych przez płatnika jest prowadzona na podstawie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.

UWAGA

Od 1 stycznia 2009 r. zmieniają się zasady podatkowego rozliczania wynagrodzeń oraz składek na ZUS.

Przykład 2

Wypis z deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA za październik 2008 r., sporządzonej na podstawie listy płac (z przykładu 1).

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Podstawy prawne:

• ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych - Dz.U. Nr 123, poz.776; ost.zm. Dz.U. z 1997 r. Nr 247, poz. 1822

• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056

• ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027

• ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy - Dz.U. Nr 158, poz. 1121

• ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056